Birçoğumuz LGBTİ+ bayrağının nasıl gözüktüğünü biliyor olabilir. Onur Haftalarında daha sık görmeye başladığımız altı renkli gökkuşağı bayrağına (bazen daha fazla renk barındırdığı da oluyor), LGBTİ+ hakları hareketinin son yıllarda yaşanan baskılara rağmen görünür olduğu her yerde rastlamanız mümkün. Belki bir işletmenin kapısında, belki bir dükkanın içerisindeki ürünlerde, belki de bir evin penceresinde… Sokakta yürükten gözünüzden kaçmış olsa bile genellikle Haziran ayında gerçekleştirilen Onur Haftası etkinlikleri yaklaşmaya başladığında sosyal medyada gökkuşaklarını fark etmemeniz mümkün değil.

Altı renkli gökkuşağı bayrağı LGBTİ+ hareketinin genel, kapsayıcı bayrağı olarak daha çok karşımıza çıksa da translar, biseksüeller, lezbiyenler, interseksler, panseksüeller ve diğer birçok grubun kullandığı birçok farklı sembol ve bayrak var. Farklı bayrakların kullanılmasının en büyük nedeni, LGBTİ+’nın yalnızca geylerden değil birçok farklı cinsel kimlik ve yönelimden insanın bir araya geldiği bir insan hakları hareketi olması ve bunları görünür kılması amacıyladır.

LGBTİ+’ların insan haklarını görünür kılmak önemli. Çünkü dünyanın birçok ülkesinde lezbiyen, gey, biseksüel, trans ya da interseks olmak (LGBTİ+) her gün ayrımcılığa uğramak anlamına geliyor. Ayrımcılığın nedeni cinsel yöneliminiz, cinsiyet kimliğiniz, cinsiyet ifadeniz ya da cinsel özellikleriniz olabiliyor. Büyük zorluklararağmen LGBTİ+ hakları aktivistleri, insan hakları savunucuları ve bir çok sivil toplum kuruluşu LGBTİ+’ların insan haklarının ihlal edildiğine dikkat çekmek ve ayrımcı yasalarda değişiklik yapılmasını talep etmek için çalışmalarını sürdüyor. Uluslararası Af Örgütü olarak biz de dünyanın dört bir yanında LGBTİ+’lara yönelik ayrımcılığa karşı mücadele ediyor, hükümetlere yasaları nasıl iyileştirebilecekleri ve cinsel yönelim veya cinsiyet kimliği fark etmeksizin insan haklarını nasıl koruyabilecekleri konusunda tavsiyeler veriyoruz.

Eğer şehrinizde ya da başka bir şehirde düzenlenen bir Onur Yürüyüşü'ne katıldıysanız, gökkuşağı bayrağının yanı sıra birçok başka bayrağı da görmüş, belki de anlamını merak etmiştiniz. Bu bayrakların bazılarını, merak edenler için kısaca anlatmak istedik.

1- LGBTİ+ Bayrağı

Gökkuşağı renklerinden oluşan bayrak en çok bilinen ve en çok kullanılan LGBTİ+ bayrağıdır. Çoğunlukla altı renkli hali kullanılsa da, daha fazla renk barındıran gökkuşağı bayrakları da vardır. Tüm insanları farklılıklarıyla bir arada temsil etmeyi amaçlayan gökkuşağı renkleri LGBTİ+ hareketinin sembolü haline gelmiştir. Tüm dünyadaki LGBTİ+ etkinliklerinin bu bayrakla bezendiğini görebilirsiniz. Her renginin farklı bir anlam ve vurgu taşıdığı söylenir.

2- Lezbiyen Bayrağı

‘Lipstick’ lezbiyen bayrağı olarak da bilinen bu bayrağın sol alt köşesinde bir dudak izi bulunan haliyle de karşılaşmak mümkün. Ancak son yıllarda lezbiyenleri daha geniş anlamda temsil etmek ve kalıplaşmış cinsiyet ifadeleri idelerinden kaçınmak amacıyla, dudak izi olmayan halinin daha popülerleştiğini söyleyebiliriz.

3- Trans Bayrağı

1999 yılında Amerikalı trans kadın Monica Helms tarafından tasarlanan bayrak, toplumun kalıplaşmış ikili cinsiyet yapısından yola çıkarak, kendini doğumda atanan cinsiyetinden bağımsız olarak tanımlayan ya da kendini herhangi bir toplumsal cinsiyet içerisinde tanımlamayı tercih etmeyen transları görünür kılmak amacıyla tasarlanmıştır.

4- Biseksüel Bayrağı

1998 yılında Michael Page tarafından tasarlanan bayrak (hem kadın hem de erkeklere ilgi duyan) biseksüelleri görünür kılmak amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. 

5- İnterseks Bayrağı

2013 yılında Morgan Carpenter tarafından oluşturulan bayrak, erkek ve kadın bedeni gibi genel kabul görmüş ikililiklere uymayan cinsel niteliklere doğan interseksleri bir bütünlük altında temsil etmek amacıyla oluşturulmuştur.

6- Non-Binary Bayrağı

2014 yılında 17. Yaşındaki aktivist Kye Rowan tarafından tasarlanan bayrak, non-binary kişileri diğer cinsel kimliklerin yanında görünür kılmak amacıyla ortaya çıkmıştır. Sarı rengi ikili cinsiyet kalıplarının dışında kendisini tanımlamayı tercih edenleri, beyaz rengi birden fazla/geçişken cinsiyetli kişileri temsil ederken, mor rengi ise cinsiyet kimliğini kalıplaşmış tanımların bir karışımı olarak tanımlamayı tercih edenleri sembolize eder.

7- Gender Fluid Bayrağı

2012 yılında JJ Poole tarafından tasarlanan bayrak, feminen cinsiyet ifadeleri için pembe, maskülen olarak görülen cinsiyet ifadeleri için mavi rengini barındırırken, tüm cinsiyet ifadelerinin bir karışımı olarak mor, toplumsal cinsiyet ifadelerinden bağımsız olmayı temsil etmek amacıyla siyah ve son olarak tüm toplumsal cinsiyetleri bir bütün olarak kapsamak için beyaz renge yer verir.

8- Panseksüel Bayrağı

2010’lu yılarda daha görünür olmaya başlayan bayrak panseksüelleri, biseksüellerden ayrı temsil edebilmek amacıyla ortaya çıkmıştır. 'Pan' eki yalnızca kendini erkek ya da kadın olarak tanımlayan kişilere yönelik ilginin ötesinde, non-binary, gender fluid ya da kendini herhangi bir cinsiyet kalıbı ya da tanımı içerisinde tanımlamayan kişilere duyulan ilgiyi de kapsar.

Gökkuşağının tüm renklerinin özgürce görülebildiği, LGBTİ+’ların ayrımcılığa uğramaksızın tüm insan haklarından eşit ölçüde faydalanabildiği bir dünya için çalışmaya devam edeceğiz. Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi’nin LGBTİ+ hakları alanındaki çalışmalarına buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Fırat Doğan
İçerik Koordinatörü
Uluslararası Af Örgütü Türkiye