Uluslararası Af Örgütü, geçen ay Yemen’in başkentinde bir binayı tahrip ederek 16 sivilin ölümüne ve, aralarında saldırı sonrası fotoğrafları internette yayılan beş yaşındaki Buthayna da olmak üzere, 17 sivilin yaralanmasına neden olan bombanın ABD’de imal edildiğini ortaya çıkardı.

Bombanın kalıntılarını inceleyen Uluslararası Af Örgütü’nün silah uzmanı, kalıntılardaki izlerin, havadan bırakılan lazer güdümlü bombalarda kullanılan ABD yapımı parçalarla belirgin şekilde eşleştiğini tespit etti.

Sana’da bir yerleşim bölgesine isabet eden ve üç konutun ciddi hasar gördüğü 25 Ağustos’taki hava saldırısında, Buthayna’nın diğer beş kız ve erkek kardeşi de dahil yedi çocuk hayatını kaybetti. Aralarında anne ve babasını saldırıda kaybeden iki yaşındaki Sam Basim el-Hamdani’nin de bulunduğu diğer sekiz çocuk da yaralandı.

Uluslararası Af Örgütü Ortadoğu Araştırmaları Direktörü Lynn Maalouf konuya ilişkin yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Şu an Buthayna’nın annesi, babası ve kardeşleri ile diğer sivilleri öldüren bombanın ABD’de imal edildiğini kesin olarak söyleyebiliyoruz.”

Maalouf sözlerini şöyle sürdürdü: “ABD veya Birleşik Krallık ve Fransa gibi ülkelerin yapacakları hiçbir açıklama, Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyona Yemen’deki çatışmada kullanması üzere gerçekleştirmeyi sürdürdükleri silah akışını haklı gösteremez. Koalisyon, geçtiğimiz 30 ay içerisinde, savaş suçu işlemek de dahil olmak üzere uluslararası hukuku defalarca ciddi şekilde ihlal etti ve bu durumun sivil nüfus açısından yıkıcı sonuçları oldu.”

Sahada kazı yaparak saldırıda kullanılan bombanın kalıntılarına ulaşan bir yerel gazetecinin çektiği fotoğrafları inceleyen Uluslararası Af Örgütü silah uzmanı, veri levhasının Amerikan yapımı MAU-169L/B bilgisayar kontrol grubuna ait olduğunu saptadı. Bu, havadan bırakılan lazer güdümlü çeşitli bombalarda kullanılan bir parçadır.

Savunma Güvenlik İşbirliği Ajansı’na göre ABD hükümeti, 2015’te, MAU-169L/B bilgisayar kontrol grubuyla donatılmış, aralarında GBU-48, GBU-54 ve GBU-56 güdümlü bombaların da yar aldığı 2 bin 800 güdümlü bombanın Suudi Arabistan’a satışına izin verdi.

Uluslararası Af Örgütü, Yemen’deki çatışmalarda kullanılabilecek silah, askeri mühimmat ve teknolojinin çatışmanın taraflarına tedarik edilmemesini güvence altına almak üzere bütüncül bir ambargonun derhal yürürlüğe konulması çağrısı yapıyor. Bildirilen ihlallerin bağımsız ve tarafsız bir şekilde soruşturulması acilen gerekmekte olup, uluslararası hukuka göre suç işlemekle sorumlu olanlar derhal adil yargılanacakları mahkemeler önüne çıkarılmalıdır.

Sonsuza dek paramparça olan hayatlar

“Beraber oynadığı beş kardeşi vardı. Şimdi ise kimsesi yok,” Ali el-Raymi

Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon, Yemen’in başkenti Sana’da bir sivil yerleşim bölgesi olan Faj Attan’a saat 02:00 sularında son derece şiddetli saldırılar başlattı.

32 yaşındaki Ali el-Raymi, kardeşi Muhammed el-Raymi ile birlikte kardeşinin eşini ve yaşları iki ila 10 arasında değişen beş yeğenini kaybetti. Saldırıdan hayatta kalan tek yakını ise beş yaşındaki yeğeni Buthayna el-Raymi’ydi

Ali el-Raymi Uluslararası Af Örgütü’ne şunları söyledi:

“Ona, ‘ne yapmak istersin?,’ diye sorduğunda ‘Eve gitmek istiyorum,’ diyor… Eve giderse onları [ailesini] evde bulacağını zannediyor… Beraber oynadığı beş kardeşi vardı. Şimdi ise kimsesi yok. Yüreğinde nasıl bir üzüntü ve acı vardır acaba?”

Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon, bu yıkıcı saldırıyı gerçekleştirdiğini kabul etti, ancak koalisyon, sivil kayıpların “teknik bir hata” sonucu meydana geldiğini belirtiyor. Koalisyon, Huti-Salih güçlerinin oluşturduğu “meşru bir askeri hedefi” hedef aldığını iddia ediyor.

Bölge sakinlerinin anlattığına göre, mahalledeki binalardan biri Huti destekçisi bir kişi tarafından sık sık ziyaret ediliyordu. Uluslararası Af Örgütü bu kişinin kimliğini, görevini veya saldırı esnasında orada olup olmadığını teyit edemedi.

Buna karşılık, uluslararası hukuk, civarda askeri hedefler olsa bile orantısız saldırıları yasaklıyor. Sivillerin ölmesi veya yaralanması muhtemel saldırılar da bunlara dahildir.

Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon, bu olayın, daha geniş bir soruşturma için Ortak Olaylar Değerlendirme Ekibi’ne (JIAT) iletildiğini de söyledi. Uluslararası Af Örgütü şimdiye dek koalisyonun herhangi bir üyesinin bu soruşturma için somut adımlar attığından, savaş suçlarına ilişkin cezai sorumluluk taşıdığı şüphesi bulunan yetkililer hakkında gerekli önlemleri aldığından veya bu kişileri yargıladığından haberdar olmadı.

Lynn Maalouf, “Koalisyonun sivil hayatını tamamen göz ardı etmesi ve etkin soruşturma sözünü yerine getirmemesi, uluslararası hukukun ihlal edildiği iddialarına bağımsız uluslararası bir araştırma merceğiyle bakılması gerekliliğinin altını çiziyor,” dedi. Maalouf, sözlerini şöyle noktaladı:

“ABD ve Birleşik Krallık gibi esas müttefiklerin, koalisyonu Yemen’deki eylemlerinden sorumlu tutmak yerine ona devasa miktarda silah sağlamaya devam etmesi utanç vericidir.”

Arka Plan

Uluslararası Af Örgütü Şubat 2016’dan beri tüm devletleri, Yemen’deki çatışmanın taraflarına çatışmalarda kullanılabilecek silahlarla - doğrudan veya dolaylı olarak- tedarik edilmemesini güvence altına almaya çağırıyor. Kurum, aynı zamanda, tüm taraflarca gerçekleştirilen tüm uluslararası hukuk ihlalleri iddiaları hakkında uluslararası bağımsız bir araştırma yapılması konusunda defalarca çağrıda bulundu.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’nin (OHCHR) Yemen üzerine hazırladığı yıllık rapora göre, çatışmanın başladığı Mart 2015’ten beri bin 120 çocuk öldürüldü, bin 541 çocuk ise yaralandı. Yalnızca geçtiğimiz sene içerisinde bu çocuk ölümleri ve yaralanmalarının yarısından fazlası koalisyonun hava saldırıları sonucu meydana geldi.

Huti-Salih güçleri ile sahadaki Huti karşıtı güçler, uluslararası insani hukuku ve insan haklarını ihlal etti. OHCHR’ye göre Huti-Salih güçleri, çoğunluğu çatışmalar, bombardımanlar ve yasaklı anti-personel mayın kullanımının neden olduğu çocuk ölümleri ve yaralanmalarından da sorumlu.