Uluslararası Af Örgütü 21 Kasım 2013 EuroMaydan gösterilerinin başlangıcından bu yana, barışçıl toplanma hakkının ihlali, kolluk kuvvetleri tarafından aşırı güç kullanımı, adil olmayan yargılamalar ve yetkililer ile ilgili şikayette bulunanların taciz edilmesi ile ilgili sayısız vakayı belgeledi.

Örgüt, gazeteciler arasında ifade özgürlüğü hakkının ihlal edilmesinin yanı sıra yasa koyucular tarafından şiddetli bir şekilde gazetecilerin hedef alınması olarak görünen durumu da gözlemledi. Aynı zamanda EuroMaydan olaylarını haber yapmak isteyen bazı medya kuruluşlarının engellendiğini ve eylemlere katıldıkları için baskı gören öğrencilerin olduğu da gözlemlendi.

16 Ocak'ta Ukrayna parlamentosu, parlamento ile ilgili prosedürleri ihlal ederek karmakarışık koşullarda, ifade, toplanma ve toplantı yapma özgürlüğü hakkını ağır bir şekilde kısıtlayan -bunlara yurt dışından fon alan sivil toplum kuruluşlarının "yabancı ajan" olarak kayıt yaptırmasını gerektirmek de dahil-, hakareti suç sayan, gösterilerin kontrolünde görev yapan polislere ek yetkiler veren -bunlara baret kullanmak, üniforma giymek ve diğer ekipmanları kullanmak için polis izni almayı gerekli kılmak da dahil- baskıcı bir mevzuatı onayladı.

Ukrayna Devlet Başkanı Yanukoviç yürürlüğe giren yeni yasaları 18 Ocak'ta imzalayarak Ukrayna'yı uluslararası insan hakları yükümlülüklerinden daha da uzaklaştırdı. Bu yeni yasa protestonun alevini harladı. Parlamento 31 Ocak'ta baskıcı yasaları yürürlükten kaldırmıştı ama protestolar Kiev ve diğer şehirlerde devam ediyor.

Kolluk kuvvetlerinin protestolar sırasındaki müdahaleleri sonucu bazıları çok ağır olmak üzere yüzlerce insan yaralandı. En az dört ölümcül olay yaşandı ve bunların dışında bir adam sıfırın altındaki soğukta tazyikli suya maruz kalınca zatürreden öldü. Bazı protestocular kimliği bilinmeyen kişiler tarafından kaçırılıp işkence ve kötü muameleye maruz kaldı - biri ölü bulundu.

Son dönemde bir EuroMaydan protestocusunun kıyafetlerinin çıkartılması, aşağılanması ve Ukrayna kolluk kuvvetleri tarafından dövülmesinin şoke edici görüntüleri, ülkede polisin cezasızlıkla hareket etmesi ile işkence ve kötü muamele sorununa uluslararası düzeyde dikkat çekti.

Özür dilemek yetmez

Kıyafetleri çıkarılan ve dövülen bir protestocu ile ilgili Ukrayna İçişleri Bakanı sıra dışı bir adım atarak olayla ilgili kamuya açık bir özür yayımladı ama özür dilemek yetmez. Polisin kötü muamelesinden şikayetçi olanların, konu ile ilgili harekete geçilmesi bir kenara, şikayetlerinin dikkate alınma şansı bile çok düşük. EuroMaydan gösterilerinin başlamasından bu yana işkence ve kötü muamele ile ilgili şikayette bulunanların sayısına dair resmi bir istatistik bulunmuyor.

Vakalar

Uluslararası Af Örgütü bunun gibi 20'den fazla kişiyle görüştü ve hiçbiri şikayetlerinin soruşturulduğuna dair yetkililerden herhangi bir güvence ya da belirti alamadı. Batı Ukrayna'da bulunan Chervonohrad'dan 17 yaşındaki öğrenci Mykhaylo Nyskohuz, 20 Ocak'ta Kiev'de çevik kuvvet tarafından dövüldü. Nyskohuz, dört çevik kuvvet polisi tarafından 21.30'da gözaltına alındığı sırada bir kenarda cep telefonu ile olayları filme aldığını ve izlediğini iddia etti. Polisler onu dövüp ardından diğer gözaltına alınan protestocularla, polislerden oluşan bir koridor boyunca yürümeye zorladı. Koridor boyunca geçerken de kendisini dövdüler.

Buzdan zeminde yatmaya zorlandıktan sonra çevik kuvvet polisi onun kıyafetlerini çıkarmaya çalışırken bir yandan da dövmeye devam etti. Aynı zamanda kendisini yurtsever şarkılar söylemeye zorladılar. Sonunda hastaneye götürüldüğünde kolu ve parmakları kırılmıştı, kafasında yaralar vardı, kalçasında bıçak yaraları vardı ve vücudunda morluklar bulunuyordu.

Nyskohuz, Kiev Şehir Savcısı'na işkence ve kötü muamele ile ilgili şikayette bulundu. 21 Ocak'ta kendisine Ceza Kanunu'nun 294. Maddesi uyarınca "toplu kargaşa"ya katıldığından şüphelenildiği bildirildi. 22 Ocak'ta Solomyanskiy Bölge Mahkemesi Nyskohuz'u ev hapsine koydu. Kendisi şu anda yaralarının tedavisi için Chervonohrad'da.

Ukrayna'nın güneyindeki Cherkassy'dan 33 yaşındaki taş ustası Oleg Sobchenko, 27 Ocak'ta Cherkassy'de barışçıl bir şekilde protesto düzenlerken çevik kuvvet polisleri tarafından dövüldü. Şu anda saklanıyor. Arkadaşı Pavlo Uluslararası Af Örgütü'ne Sobchenko'nun gösterilerin şiddetlenmesi üzerine arabalarına ulaşmaya çalışırken kadın bir protestocuya siper olduğunu sırada çevik kuvvet polisleri tarafından sırtından vurulduğunu söyledi.

Sobchenko, bilincini kaybetti ama çevik kuvvet polisinin kendisini diğer protestocularla birlikte otobüse koymadan önce yerde dövdüğünü hatırlıyor. Otobüsün zeminin kandan kaygan hale geldiğini anlattı. Dövülüp başka bir araca sevk edilmesinin ardından hastaneye götürüldü. Hastanede etrafında çok fazla kişinin tutuklandığını görünce arkadaşlarının yardımı ile hastaneden kaçtı. Sobchenko'nun beyin sarsıntısı, diz ve omuz ekleminde hasar, sol gözünün üstünde kafatası çatlağı ve hasar görmüş bir retinası bulunuyor. Sol gözünün altında 10 santimlik bir kesiğin de aralarında olduğu sayısız kesiği ve morluğu mevcut. Dizinden ve gözünden ameliyat olması gerekiyor.

Polis ve diğer yasa koyucu birimlerin gerçekleştirdiği kötü muamele şikayetlerini soruşturmak ve almakla sorumlu bağımsız bir birimin yokluğunda sorunun ne boyutta olduğuna dair kapsamlı istatistikler bulunmuyor. Bazı insanlar maruz kaldıkları kötü muamele ile ilgili Başsavcı'nın ofisine ya da polisin kendisine şikayette bulunsa da birçoğu mevcut sistemin adaleti tesis edeceğine inanmadığı için, bazıları da şikayetlerinin yankılarından korktuğu için şikayette bulunmadı.

Basında çıkan birçok olaya, sosyal anketlere ve insan hakları alanında çalışan sivil toplum kuruluşlarına gelen şikayetlere dayanarak, tahminen 1.000 kadar Ukraynalı her yıl polis ve kolluk kuvvetleri görevlileri tarafından herhangi bir tazminat olmaksızın işkence ve kötü muameleye maruz kalıyor.

Polisin cezasızlıkla hareket etmesi Uluslararası Af Örgütü'nün uzun süredir endişe ettiği bir konu ve son bir yıl içinde bu sorunla başa çıkma konusundaki eksiklik kamuda öfke ve hayal kırıklığına yol açmış durumda. İşkenceye Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne taraf devlet olan Ukrayna yetkililerinin, polis tarafından gerçekleştirilen her türlü işkence ve diğer kötü muamele iddiasının derhal, etkili ve bağımsız bir şekilde soruşturulduğunu güvence alma yükümlülüğü bulunmaktadır.

Küresel kampanya

Uluslararası Af Örgütü Ukrayna'da polisin cezasızlıkla hareket etmesine yönelik küresel bir kampanya başlatıyor.

Kampanyaya Avusturya, Kanada, Çek Cumhuriyeti, Fransa, İtalya, Moldova, Hollanda, Polonya, Slovakya, İspanya, İsveç, İsviçre, Türkiye, Ukrayna ve ABD katılıyor.

Kampanya bağlamında Ukrayna yetkililerinden keyfi ve hak ihlaline yol açacak güç kullanımı ile diğer insan hakları ihlallerinin tolere edilmeyeceğini ve uygun disiplin ve cezai tedbirlerle ele alınacağını göstermek için kararlı adımlar atması çağrısında bulunuyoruz.

Uluslararası Af Örgütü Ukrayna yetkililerinden şunları talep ediyor:

• EuroMaydan ile bağlantısı olan kolluk kuvvetleri yetkililerinin hak ihlali yaratacak aşırı güç kullanımına dair bireysel vakalarında adaleti güvence altına alın.
• EuroMaydan ile ilgili insan hakları ihlalleri konusunda uluslararası soruşturmalarla tam anlamıyla işbirliği yapın.
• Ukrayna'da polisin gerçekleştirdiği kötü muamele iddialarını soruşturmak için kalıcı ve bağımsız bir mekanizma oluşturun.