• Yeni araştırma ve tanıklıklara göre, 3 Mart’taki saldırıda ekmek kuyruğunda bekleyen üç kişi öldürüldü.
• Öldürücü hava saldırısı, savaş suçu teşkil edebilir.

Uluslararası Af Örgütü, 3 Mart Perşembe günü Ukrayna’nın Çernihiv kentinde gerçekleştirilen Rusya saldırısı hakkındaki araştırmasını tamamladı. Araştırma sonrası, Rusya’nın 47 sivili öldürdüğü bildirilen hava saldırısının savaş suçu teşkil edebileceğini belirtti.

Öğleden sonra saat 12.15 civarında Viaçeslava Çornovola ve Kruhova caddelerinin kesişimdeki küçük meydana çok sayıda bomba isabet etti. Saldırıda siviller öldürüldü ve civardaki binalar ağır hasar gördü.

Uluslararası Af Örgütü’nün Kriz Müdahale Birimi, yeni tanıklıklara ve video kanıtların doğrulanması ve incelenmesine dayalı olarak, saldırının büyük olasılıkla Rusya tarafından yapılan bir hava saldırısı olduğunu ve havadan kontrolsüzce atılan – serbest düşümlü, ‘dilsiz bomba’ olarak bilinen – en az sekiz bombanın kullanıldığını tespit etti.

Uluslararası Af Örgütü Kriz Müdahale Birimi Direktörü Joanne Mariner konu hakkındaki açıklamasında, “Çernihiv sokaklarını vuran hava saldırısı vicdanları şoka uğrattı. Evlerinde, sokaklarında ve dükkanlarında günlük işlerini yapan insanlara karşı acımasız ve gelişigüzel bir saldırı yapıldı” dedi. Mariner, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Bu şoke edici saldırı, Ukrayna halkının bugüne kadar maruz kaldığı en öldürücü saldırılardan biriydi. Uluslararası Ceza Mahkemesi Savcısı bu hava saldırısını savaş suçu olarak soruşturmalıdır. Benzeri suçlarda sorumluluk taşıyan kişiler adalet önüne çıkarılmalı, saldırının mağdurları ve ailelerine eksiksiz onarım sağlanmalıdır.”

Çernihiv Bölge İdaresi, 47 kişinin (38 erkek, 9 kadın) saldırıda öldürüldüğünü bildirdi. Saldırıya ait doğrulanan görüntüler, tipik bir bombardıman uçuşunda olduğu gibi en az sekiz bombanın kısa aralıklarla atıldığını ve art arda düştüğünü gösteriyor.

Uluslararası Af Örgütü, saldırının gerçekleştirildiği yerde veya yakınında meşru bir askeri hedef tespit edemedi. 28 Şubat’ta kaydedilen uydu görüntüleri, saldırıda vurulan binanın dışında insanların kuyruğa girdiğini gösteriyor. Uluslararası Af Örgütü, görüntülere ve görgü tanıklarının anlattıklarına dayanarak, füzelerin isabet ettiği sırada hayatını kaybeden kişilerin çoğunun yiyecek kuyruğunda bekleyen kişiler olduğu kanaatindedir.

‘Her şey yok oldu’

Bombalar düştüğünde, 21 yaşındaki öğrenci Alina ailesiyle birlikte yakınlardaki Ivana Bohuna sokağında bulunan evlerindeydi.

Alina, Uluslararası Af Örgütü’ne saldırı anını anlattı: “Çok şiddetli bir uğultu duydum ve binamızın titrediğini hissettim. Sanki dairemiz havayla şişiyordu. İki saniye sonra pencerelerin avluya doğru patladığını duydum. Binamız o kadar sallandı ki sağlam duvar kalmayacak diye düşündüm. Uğultuyu duyunca büyükanneme seslenip koridora, yanıma gelmesini istedim. Yere yattık. Muhtemelen bizi bu kurtardı.”

Patlama meydana geldiğinde Alina’nın ebeveynleri de sokaktaydı, saldırıdan sağ kurtuldular. Alina, “[Yakınlardaki] sarı bir apartmanın önünde ekmek kuyruğu vardı, annemler oraya gideceklerdi. Annem mi babam mı hatırlamıyorum ama biri ‘çok sıra var, gidelim’ demiş, gitmişler. Kalanlar artık hayatta değil.” dedi.

33 yaşındaki üç çocuk annesi Yulia Matvienko da saldırı esnasında çocuklarıyla birlikte Ivana Bohuna sokağındaki evlerindeydi.

Başından yaralanan Yulia yaşadıklarını Uluslararası Af Örgütü’ne anlattı: “Koridorda yürüyordum, daha mutfağa gelmeden aniden kulaklarımı sağır eden bir şey oldu. Ne olduğunu anlamadım. Bir anda her şey parçalanıp düşmeye başladı. Çocuklar çığlık atıyordu. Birkaç saniyeliğine sanki bir sessizlik oldu ve zaman dondu. Sonra çocuklarımı enkazdan çıkardım. Başımdan aşağı kan akıyordu, çocuklarımı dışarı çıkardım. Her şey yok oldu. [Binaya ait] kapı uçmuştu. Tek bir pencere bile kalmamıştı ve balkonların bazıları çökmüştü. Mucize eseri, çocuklarda çizik bile yoktu. Sadece benim kanım bulaşmıştı onlara.”

Saldırıyı kaydeden araç kamerası görüntülerinde düşen bombalar görülüyor ve bu tür saldırılarda kullanılan taktiklerle uyumlu bir şekilde, alçaktan hızla uçan bir hava aracının gürültüsü duyulabiliyor. Yerleşim bölgelerine kontrolsüzce bomba atmak, gelişigüzel saldırı yasağını ihlal eder. Buna benzer bombalar geniş alan etkilidir ve hassas güdümlü bombalara kıyasla hata payları çok daha yüksektir.

Kriz Müdahale Programı Kanıt İnceleme Bölümü görüntüleri doğruladı

Uluslararası Af Örgütü’nün Kriz Müdahale Programı Kanıt İnceleme Bölümü, saldırının ardından sokaktaki binalara ve insanlara verilen hasarı gösteren görüntüleri doğruladı. Ukrayna Acil Durum Servisi’nin kaydettiği görüntüler de hasarı ve kurtarma çabalarını gösteriyor.

Saldırı sonrasında doğrulanan diğer videolarda, geniş çaplı hasar ve yaklaşık 500kg’lık yüzey etkili mühimmatla uyumlu boyutlarda en az bir ayırt edici bomba çukuru görülüyor.

Ukrayna’da bir başka saldırı mevkiinde kaydedilen diğer doğrulanmış içerikler, kontrolsüzce atılan, patlamamış bir FAB-500 bombasının sivil savunma güçleri tarafından kaldırıldığını gösteriyor. Ayrıca, Rusya ordusunun 6 Mart’ta yayınladığı resmi bir video, Rusya’nın süregelen operasyonlarındaki tipik muharebe yüküne işaret eden sekiz FAB-500 bombası yüklü Su-34 avcı bombardıman uçağının sorti kalkışını gösteriyor.

Joanne Mariner sözlerini şöyle sonlandırdı: “Tüm devletler, bu saldırıda olduğu gibi ağır ihlallere ve suçlara ilişkin hesap verebilirliğin sağlanmasına yardımcı olmak adına UCM’yle ve BM İnsan Hakları Konseyi tarafından kurulan yeni Araştırma Komisyonuyla işbirliği yapmalıdır. Savaşın mağdurları için adalet sağlanmalıdır.”

Uluslararası Af Örgütü daha önce, Ukrayna’daki çatışmalar sürerken tüm tarafları uluslararası insancıl hukuk ve insan hakları hukukuna riayet etmeye çağırdı.