Uluslararası Af Örgütü Türkiye Kampanyalar Koordinatörü Deniz Akdeniz Belovacıklı yazdı

Yıkılan evlerimizin önlerinde veya sağlam sokak aralarında, Maraş’ta veya İstanbul’da, çadır kentlerde veya üniversite kampüslerinde Türkiye’nin dört bir yanında, kadınlar gece gündüz yaşam mücadelesi veriyoruz. İstanbul Sözleşmesi’nden çıkıldığı için, erkek şiddeti cezasız kaldığı için, en temel ihtiyaçlarımız dahi gözetilmediği için, yok sayılmaya, susturulmaya çalışıldığımız için, şiddet gördüğümüz, öldürüldüğümüz için Türkiye’nin dört bir yanında yaşamış, yaşayan ve yaşayacak tüm kadınlar için özgür bir dünya mücadelemizi büyütüyoruz.

Şubat depremlerinin üzerinden bir ay geçti

Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu’nun (UNFPA) 2 Mart’ta yayınladığı deprem raporuna göre, Şubat depremlerinden etkilenen bölgelerde ortalama 226 bin hamile kadın var ve bunlardan 25 bininin gelecek ay içerisinde doğum yapması bekleniyor¹. Depremlerin ilk sekiz gününde 3 bin 677 bebeğin doğduğu², bölgede ortalama 4.1 milyon üreme yaşında kadının olduğu ve cinsel sağlık ve üreme ihtiyaçlarının bölgelere ulaştırılırken ciddi engellerle karşılaşıldığı belirtiliyor³.

Yapılan araştırmalar doğal afetlerin kadınları ve kız çocukları orantısız bir şekilde etkilediğini gösteriyor^4-12. Doğal afetlerin ortaya çıkardığı sonuçlardaki bu orantısızlığın ise arama-kurtarma çalışmalarındaki ayrımcı yaklaşımlar, kadınların bilgi ve kaynaklara kısıtlı erişimi, cinsiyete dayalı yoksulluk ve kadınların bakım sorumluluklarından temellendiği belirtilmektedir^9-10.

Depremlerin üzerinden bir ay geçmesine rağmen kadınlar hala temiz iç çamaşırı, ped, tampon gibi temel hijyen malzemelerine kısıtlı erişebiliyor¹. Bir kadının bir regl döneminde ortalama 20 pede ihtiyacı var. Ama yeterli sayıda pede erişimi olmayınca kadınlar mecburen pedleri daha uzun süre kullanmak zorunda kalıyorlar ve bu durum da beraberinde çeşitli enfeksiyonlar ve hastalıklara sebep olabiliyor²³. Vajinal ve idrar yolu enfeksiyonları için tedaviye ulaşacak imkanları olmadığı söyleniyor²⁴. Yardım alanlarında bulunan kadın gönüllü sayısı az olduğu, cinsel sağlık ve üreme sağlığı ürünleri diğer yardım malzemeleri ile aynı yerde dağıtıldığı için utanan, isteyemeyen, gidip alamayan kadınlar olduğu anlatılıyor²⁵.

Afet durumları aynı zamanda kadınlar ve kız çocuklar için cinsiyet temelli şiddet riskini de artırıyor ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğini daha da derinleştiriyor. London School of Hygiene & Tropical Medicine’in yürüttüğü araştırma doğal afetlerin kadınlar ve kız çocuklara yönelik şiddeti arttırdığını belgelemektedir¹³. 2010 Haiti depreminden sonra tecavüz vakalarında ciddi oranda artış olduğu²¹ ve 2011 Yeni Zelanda depreminden sonra kadına yönelik şiddet, cinsel taciz ve kadın kaçaklığında %40 oranında artış olduğu raporlanmıştır¹⁴. 6 Şubat depremlerinde sonra ise kurulan çadır kentlerde özel (mahrem) alanların bulunmaması, tuvaletlerin uzak bölgelere kurulması, yeterli aydınlatmaların sağlanmaması gibi koşullar kadınlar ve kız çocuklar için şiddet riskini daha da artırmaktadır²⁰.  

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre doğal afetlerden sonra artan kadına yönelik şiddet, kadınlar için yaşamları boyunca devam edecek ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bunların arasında istenmeyen gebelikler, güvenli olmayan kürtajlar, düşükler, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, fiziksel yaralanmalar, psikolojik rahatsızlıklar yer alabilir veya cinayet ya da intihar ile sonuçlanabilir¹⁸. Gerekli sağlık hizmetlerine erişimin sağlanmaması ise bu sağlık sorunlarının kötüleşmesine sebep olabilir¹⁶. Humanitarian Coalition’a göre, afet döneminde artan kadına ve kız çocuklara yönelik şiddet afet sonrası dönemde de aynı yüksek düzeyinde devam edebilir¹⁹. Sağlık merkezleri yıkılmış veya hasar görmüş olacağından ve sağlık hizmetlerine erişim ciddi oranda kısıtlanacağından, afetler hamile kadınlar için de ciddi riskler taşımaktadır¹⁹.

Kadınların öncülüğünde

Deprem bölgelerinde yeni bir yaşamı kurmak için kadınlar dayanışmayı büyütmeye, kadınların ihtiyaçları için çadırlar kurmaya, sosyalleşme alanları oluşturmaya, psikososyal destek çalışmalarına devam ediyor!²¹ Kadınlar hep birlikte yepyeni bir yaşamın tuğlalarını birlikte örüyor.

İstanbul’dan Maraş’a daha fazla ölmek istemiyoruz!

Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu’nun verilerine göre 2022 yılında 334 kadın erkekler tarafından öldürüldü²². 2023’ün ilk iki ayında bu sayı 42’ye ulaştı. Deprem bölgelerinde yaşanan cinsiyet temelli şiddet vakalarıyla veya deprem sebebiyle yaşamını kaybeden kadınların ve kız çocukların sayısıyla ilgili net bir bilgi yok.

Çadır kentlerde kalan veya yerinden edilen yalnız kadınların güvenliğini nasıl sağlayacağıyla ilgili hiçbir açıklama yapılmıyor.

Kimliği belirlenemeyen veya bulunamayan refakatsiz çocuklarla ilgili belirsizlikler devam ediyor.

Cinsiyet temelli şiddeti önlemeye yönelik ne gibi önlemler alınacağıyla ilgili hiçbir açıklama yapılmıyor.

Şiddet gören kadınların adalet ve koruma talepleri için nereye başvuracakları ve şiddetin faillerinden nasıl korunacaklarıyla ilgili hiçbir açıklama yapılmıyor.

Deprem bölgesinde kadınlar dayanışmayla hayatta kalmaya, güvende kalmaya çalışıyor! İşten çıkıp evine giderken öldürülmemek için örgütlenen, öldürülen kadınların adalet talebini haykırmak için örgütlenen kadınlar gibi deprem bölgesindeki kadınlar da hayatta kalmak için örgütleniyor. İstanbul’daki yaşam mücadelemiz Maraş’a taşıyor. Ankara’daki adalet mücadelemiz Hatay’a taşıyor. Ve biz kadınlar bir 8 Mart’ta daha öldürülmediğimiz, özgür ve eşit bir dünya için bir kez daha sokakları dolduruyoruz! Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman’da, İstanbul, Ankara, İzmir’de, İran’da, Afganistan’da, dünyanın dört bir yanında sokaklardayız!

1. https://www.unfpa.org/sites/default/files/resource-pdf/Tu%CC%88rkiye%20EQ%20SitRep%234.pdf
2. https://www.birgun.net/haber/afette-kadin-olmak-421493
3. https://www.unfpa.org/sites/default/files/resource-pdf/Turkiye%20Sitrep%231_10%20Feb2023%20.pdf
4. https://gh.bmj.com/content/bmjgh/6/4/e004377.full.pdf
5. Cardona OD, van Aalst MK, Birkmann J. Determinants of risk: exposure and vulnerability. In: Field CB, Barros V, Stocker TF, eds. Managing the Risks of Extreme Events and Disasters to Advance Climate Change Adaptation: A Special Report of Working Groups I and II of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) [book on the Internet. Cambridge: Cambridge University Press, 2012: 65–108.
6. Howard P, Livermore MA. Sociopolitical feedbacks and climate change. Harvard Environmental Law Review 2019;43.
7. United Nations Development Programme. Gender and disaster risk reduction. New York: UNDP, 2013: 6 p.
8. Ikeda K. Gender differences in human loss and vulnerability in natural disasters: a case study from Bangladesh. Indian J Gend Stud 1995;2:171–93.
9. Oxfam International. The tsunami’s impact on women [Internet. Oxfam Briefing Note, 2005: 14. https://oxfamilibrary.openrepository. com/bitstream/handle/10546/115038/bn-tsunami-impact-onwomen-250305-en.pdf?sequence=1&isAllowed=y
10. Neumayer E, Plümper T. The gendered nature of natural disasters: the impact of catastrophic events on the gender gap in life expectancy, 1981–2002. Annals of the Association of American Geographers 2007;97:551–66.
11. Enarson E. Through women's eyes: a gendered research agenda for disaster social science. Disasters 1998;22:157–73.
12. United Nations Office for Disaster Risk Reduction (UNDRR). Progress review and the way forward: gender equality and social inclusion in implementing the Sendai framework for disaster risk reduction in Asia. Asia Partnership Stakeholder Group on Gender Issues, 2018: 48. https://asiapacific.unwomen.org/en/digital-library/ publications/2018/ 12/progress-review-and-the-way-forward.
13. Thurston AM, Stöckl H, Ranganathan MNatural hazards, disasters and violence against women and girls: a global mixed-methods systematic reviewBMJ Global Health 2021;6:e004377.
14. 6 Plan International. In Double Jeopardy: Adolescent Girls and Disasters–Because I am a Girl: The State of the World’s Girls 2013. Plan International, 2013: 220. https://plan-international.org/ publications/state-worlds-girls-2013-adolescent-girls-and-disasters
15. True J. Gendered violence in natural disasters: learning from new Orleans, Haiti and Christchurch. Aotearoa New Zealand Social Work 2013;25:78–89.
16. Human Rights Watch. Nobody Remembers Us”: Failure to Protect Women’s and Girls' Right to Health and Security in Post-Earthquake Haiti. New York: HRW, 2011: 84. https://www.hrw.org/report/2011/ 08/19/nobody-remembers-us/failure-protect-womens-and-girlsright-health-and-security
17. https://www.ifrc.org/document/unseen-unheard-gender-based-violence-disasters
18. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/85239/9789241564625_eng.pdf?sequence=1
19. https://www.humanitariancoalition.ca/women-and-disaster-relief
20. https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/hurriyet-pazar/afetler-toplumsal-cinsiyet-esitsizligini-derinlestirir-42228928
21. http://mezopotamyaajansi35.com/KADIN/content/view/200158
22. https://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/3040/kadin-cinayetlerini-durduracagiz-platformu-2022-yillik-veri-raporu
23. https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/deprem-bolgesinde-yasam-mucadelesi-veren-kadinlarin-sorunlarini-uzmanlar-anlatti-felaketin-yuku-kadinin-sirtinda-2053399
24. https://www.gazeteduvar.com.tr/deprem-bolgesinde-kadin-sagligi-enfeksiyon-tehdidi-tetanos-asisi-onerisi-haber-1603141
25. https://www.birgun.net/haber/afette-kadin-olmak-421493