Uluslararası Af Örgütü, Macaristan’da yurt dışından finanse edilen sivil toplum kuruluşlarını (STK) yaftalayan yasanın onaylanmasını eleştirel seslere karşı artan baskının son örneği olarak göstererek, bu oylamanın sivil toplum kuruluşlarının yürütmekte olduğu kritik önemdeki çalışmaları olumsuz etkileyeceğini belirtti.

Yurt Dışından Finanse Edilen Kuruluşların Şeffaflığına İlişkin Yasa sonucu, yurt dışından 24 bin avronun üzerinde doğrudan ya da dolaylı finansman alan tüm STK’ların “yurt dışından finanse edilen sivil kuruluş” olarak yeniden kayıt olmaları ve bu kötüleyici sıfatı tüm yayınlarında kullanmaları gerekiyor.

Yasanın Macaristan Parlamentosu’nda onaylanması üzerine bir açıklama yapan Uluslararası Af Örgütü Avrupa Bölgesi Direktörü John Dalhuisen, “Bu yasayı ulusal güvenliğin korunması için gerekli göstermek gibi fazlasıyla alışılageldik çabalar yasanın gerçek amacını gizleyemiyor: eleştirel STK’ları yaftalamak ve itibarsızlaştırmak, bu kuruluşlara gözdağı vermek ve çalışmalarını olumsuz etkilemek” ifadelerini kullandı.  

Dalhuisen, “sivil topluma yönelik yapılan bu son saldırının amacı ülkedeki eleştirel sesleri susturmayı amaçlamakla birlikte, Rusya’daki son derece katı “yabancı ajan” yasasıyla da kaygı verici benzerlikler taşıyor. Bugün Macaristan için kara bir gündür” dedi.

Macaristan yetkilileri yasayı kara para aklama ve uluslararası teröre karşı mücadele gibi gerekçelerle savunmaya çalıştı. Ama aslında bu yasanın esas etkisi, hukukun üstünlüğü ve mülteci, göçmen ve diğer dışlanmış grupların haklarının korunması alanlarında çalışan ve devlet tarafından yeterli ölçüde sağlanamayan sosyal ve hukuki hizmetler sunan STK’lar üzerinde olacak.

Yasa STK finansmanının “şeffaflığı” ile ilgili belirli yeni zorunluluklar getirerek, bu kuruluşların omuzlarına ilave idari yükler bindirecek. STK’lar hâlihazırda yurt dışı finansmanlarını yıllık olarak kamuoyuna açık bir şekilde raporluyor ve her an yetkililer tarafından denetlenebiliyor. 2011 yılında yürürlüğe giren kapsamlı bir STK yasası, STK’ların şeffaflığı ve hesap verilebilirliği hakkında ayrıntılı raporlama yapılması gibi pek çok zorunluluklar içeriyor.

Yasa büyük ihtimalle AB mevzuatı çerçevesinde ayrımcı nitelenebilecek özelliklere sahip olmakla birlikte, yurt dışı ve uluslararası kaynaklardan finansman arama, elde etme ve kullanma hakkı dahil olmak üzere örgütlenme hakkını da ihlal ediyor. Yasa çerçevesinde yeni kurallara uymayan kuruluşlara karşı uyarılar, cezalar ve en nihayetinde de Macaristan’da çalışma haklarının askıya alınması öngörülüyor.

Macaristan hükümeti, Uluslararası Af Örgütü Macaristan Şubesi’nin de aralarında bulunduğu STK’ları kendilerini “yurt dışından finanse edilen” olarak damgalamaya zorlayarak, yürüttükleri çalışmaları itibarsızlaştırmayı ve böylece bu kuruluşları insanların gözünden düşürmeyi amaçlıyor. Tasarıdaki mantığa göre yurt dışından finanse edilen STK’lar “yabancı menfaatlere” hizmet edebilir, bunun sonucunda da “Macaristan’ın egemenliğine ve ulusal güvenliğine karşı bir tehdit oluşturulmasına” katkıda bulunabilir.   

“Başbakan Orban, ülke içindeki ve yurt dışındaki muhalefetin çıkardığı sese kulaklarını değil tıkamak, bundan zevk alıyormuş gibi görünüyor” diyen John Dalhuisen açıklamasını şöyle sürdürdü:

“İfade ve örgütlenme özgürlüğüne yönelik bu kötü niyetli ve hesaplı saldırı aslında ciddi bir yanlış hesaplamanın ürünüdür ve Macaristan’ın insan hakları alanındaki yükümlülüklerine de aykırıdır. Bu saldırıya, Macaristan’daki yerel kuruluşlardan Brüksel’de Avrupa Birliği’ne kadar her düzeyde karşı çıkılması gerekiyor.

Arka Plan

Macaristan’daki yasa tasarısı Rusya’da yüzlerce güvenilir kuruluşun itibarının lekelenmesine, çalışanlarına gözdağı verilmesine ve çalışmalarının idari zorunluluklar sonucu durma noktasına gelmesine yol açan “yabancı ajan yasası” ile benzerlikler taşıyor. Rusya’daki yasa 2012 yılında yürürlüğe girdiğinden bu yana pek çok STK için yurt dışından finansman sağlamak hukuki ve itibar açısından risk oluşturdu. Yasa yürürlüğe girdiğinden beri neredeyse 30 kuruluş kapandı.

Macaristan Parlamentosu’nda yapılan oylamada yasa tasarısı 130 kabul, 44 ret ve 24 çekimser oyla kabul edildi.

---

Daha fazla bilgi almak veya mülakatlar için Stefan Simanowitz ile bağlantıya geçebilirsiniz: [email protected]; + 44 2030265599