Dünya genelinde ölüm cezası kullanımına ilişkin yıllık raporunu bugün yayımlayan Uluslararası Af Örgütü, 2023’te Orta Doğu’daki sert artışla infazların neredeyse son on yıldaki en yüksek sayıya ulaştığını açıkladı.

2023’te 1.153 infaz gerçekleştirildi. Çin’de uygulandığı düşünülen binlerce infazı içermeyen bu sayı, 2022’ye kıyasla %30’un üzerinde bir artışa denk geliyor. Ayrıca 2023’teki infaz sayısı, bilindiği kadarıyla 1.634 kişinin infaz edildiği 2015’ten bu yana Uluslararası Af Örgütü tarafından kaydedilen en yüksek sayıydı. Bu artışa rağmen, infaz uygulayan ülke sayısı, Uluslararası Af Örgütü’nün kayıtlarındaki en düşük sayıya geriledi.

Rapor hakkında bir açıklama yayımlayan Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard, “Kayda geçen infazlardaki büyük artış büyük oranda İran’dan kaynaklandı. İran yetkilileri insan hayatını tamamen hiçe sayarak uyuşturucuyla ilgili suçlarda infazlara hız verdi ve ölüm cezasının İran’ın en fazla ötekileştirilen ve yoksul toplulukları üzerindeki orantısız etkisini gözler önüne serdi” dedi. Callamard, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Bu yıl özellikle Orta Doğu’da tanık olduğumuz gerilemelere rağmen, hâlâ infaz uygulayan ülkelerin gitgide yalnızlaştığını söyleyebiliriz. Bu korkunç cezaya karşı kampanyalarımız işe yarıyor. Ölüm cezasını tamamen sonlandırana kadar devam edeceğiz.”

2023’te en yüksek infaz sayısının kaydedildiği beş ülke Çin, İran, Suudi Arabistan, Somali ve ABD’ydi. İran tek başına kayıtlı tüm infazların %74’ünden, Suudi Arabistan ise %15’inden sorumluydu. Somali ve ABD 2023’te artan sayıda infaz uyguladı.

2023’te dünya genelinde hükme bağlanan ölüm cezası sayısı %20 oranında artarak toplam sayıyı 2.428’e çıkardı.

İran’da infazlar ciddi oranda arttı

İran’da yetkililer, halk arasında korku yaymak ve iktidarlarını güçlendirmek için ölüm cezasına daha sık başvurur oldu. 576 kişinin infaz edildiği 2022’ye kıyasla %48 oranında bir artışla en az 853 kişi infaz edildi. İnfazlar, İran nüfusunun yaklaşık %5’ini oluşturmalarına rağmen kayıtlı infazların %20’sine karşılık gelen Beluci etnik azınlığını orantısız etkiledi. En az 24 kadın ve suç tarihinde henüz çocuk yaşta olan en az beş kişi infaz edildi.

İran’da kayıtlı infazlardan en az 545’i, uyuşturucuyla bağlantılı suçlar, gasp ve casusluk gibi, uluslararası hukuk uyarınca ölüm cezasıyla sonuçlanmaması gereken fiillerden ötürü hukuka aykırı olarak uygulandı. Uyuşturucuyla bağlantılı suçlarda infazlar arttı ve 2022’de kaydedilen 255 infaza kıyasla 2023’te %89 oranında artarak kayıtlı infazların %56’sını oluşturdu.

ABD ve Sahra Altı Afrika genelinde görülen gerilemeler

ABD’deki gelişme, infaz sayısı 18’den 24’e çıktığı için durakladı. Idaho ve Tennessee eyaletlerinde kurşuna dizme yöntemiyle infaz uygulamaya yönelik yasa teklifleri sunulurken, Montana eyaleti öldürücü iğnelerde kullanılan madde çeşidini artırmayı öngören bir yasa teklifini değerlendirdi. Güney Karolina’da, infazların hazırlığı veya gerçekleştirilmesinde yer alan kişilerin ve kurumların kimliğini gizleyen yeni bir yasa çıkarıldı.

“Az sayıda ABD eyaleti, ölüm cezasına tüyler ürpertici bir bağlılık ve can almaya yönelik kaynaklara yatırım yapmakta duygusuzca bir niyet sergiledi. Yeni bir yöntem olan azotla boğarak infaz etme yöntemi de kullanılmaya başlandı ve Alabama eyaleti Kenneth Smith’i başarısız bir infaz girişimine maruz bıraktıktan sadece 14 ay sonra bu yılın başlarında öldürmek için bu test edilmemiş yöntemi kullandı” diyen Agnès Callamard şöyle devam etti:

2023’te diğer ülkelerde de gerilemeler yaşandı ve Sahra Altı Afrika’da kayıtlı ölüm cezaları ve infazlar arttı. Bölge genelinde kayıtlı infazlar 2022’de 11’den 2023’te 38’e, kayıtlı ölüm cezaları ise 2022’de 298’den 2023’te 494’e ciddi bir artış kaydetti. Ayrıca, bölgedeki hiçbir ülke 2023’te ölüm cezasını kaldırmadı. 

Gizlilik politikası

Gizlilik politikası nedeniyle, Uluslararası Af Örgütü’nün açıkladığı sayılar, dünyanın en fazla infaz uygulayan ülkesi olmaya devam eden Çin’de infaz edildiği düşünülen binlerce kişiyi kapsamıyor. Benzer şekilde, Uluslararası Af Örgütü, sık sık infazlara başvurduğu düşünülen Kuzey Kore ve Vietnam için de sayı açıklayamamaktadır.

Öte yandan, bu ülkelerden gelen sınırlı sayıda resmi bildirim, halka suçun veya muhalefetin ölümle cezalandırılacağı mesajını ileterek, ölüm cezasının denetimi sürdürmek ve muhalefeti bastırmak için devletin silah envanterinde bir araç olmaya devam ettiğini gösterdi.