İran: Kasım 2019’da protestocuların öldürüldüğü günlerde internet kasten kesildi

Uluslararası Af Örgütü bugün bir açıklama yayımlayarak, İran yetkililerinin Kasım 2019’da ülke genelindeki protestolar sırasında, güvenlik güçlerinin gerçekleştirdiği hukuka aykırı öldürmelerin boyutlarını gizlemek için interneti kasten kestiğini belirtti.

Uluslararası Af Örgütü tarafından protestoların en ölümcül gününün birinci yıl dönümünde erişime açılan Cezasızlık Ağı: İran’daki internet kesintisinin gizlediği öldürmeler başlıklı web sitesi, 304 kişinin öldürülmesiyle sonuçlanan ölümcül baskıların tüm dünyadan nasıl gizlendiğini belgeliyor. Dijital karanlık olarak adlandırılan dönemde ticari faaliyet ağları kesintilerden korundu. Kesintiler halen dönem dönem sürüyor.

Uluslararası Af Örgütü Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesel Direktör Yardımcısı Diana Eltahawy konuya ilişkin yaptığı açıklamada, “Geçen yıl Kasım ayında İran’dan ölümcül baskılara ilişkin haberler gelmeye başladığında, tüm dünya, güvenlik güçlerinin vahşi şiddeti karşısında şoke olmuştu. Yetkililer, bu süreçte ülkenin dört bir yanında insan haklarını hedef alan korkunç ihlallerin gerçek boyutlarını saklamak için İran’da internet erişimini kasten engelledi” dedi. Eltahawy, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Hükümet, ülkeyi çevrimdışı hale getirerek halkı susturabileceğini zannetti; fakat İran halkı gerçekleri tüm dünyaya duyurmaya kararlıydı. Yeni web sitemiz, yetkililerin gizli kalmasını istediği şiddet sahnelerini kameralarla kaydeden herkesin cesaretine bir saygı duruşudur.”

Diana Eltahawy
UAÖ Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesel Direktör Yardımcısı

Uluslararası Af Örgütü ile Hertie School’un, Internet Outage Detection and Analysis (İnternet Kesintileri Tespit ve İnceleme – IODA) projesiyle iş birliği içinde yürüttüğü ortak araştırma sonucunda hazırlanan web sitesi, 21 şehirden 100’ün üzerinde doğrulanmış videoya yer veriyor ve İran güvenlik güçlerinin silahsız protestoculara ve protestoları izleyen kişilere karşı defalarca ateşli silahlar, tazyikli su ve biber gazı kullandığını ortaya koyuyor.

Bugüne kadar, öldürmelerle ilgili olarak hiç kimse hakkında ceza soruşturulması açılmadı ve hiç kimseden hesap sorulmadı. Uluslararası Af Örgütü bir kez daha Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi ülkelerini; emir veren, planlayan ve işleyenler dahil bu suçlarda sorumluluk taşıyan herkesin adalet önüne çıkarılmasını ve adil yargılanmasını sağlamak için hukuka aykırı öldürmelere ilişkin bir soruşturma komisyonu kurmaya çağırıyor.

En yoğun öldürmelerin yaşandığı gün ülkede ‘dijital karanlık’ uygulandı

15 Kasım 2019’da, İran hükümetinin yakıt fiyatlarında önemli bir artış yapılacağını duyurmasının ardından ülkenin dört bir yanında protestolar başladı. Beş gün süren protestolarda güvenlik güçleri, çocukların da aralarında bulunduğu en az 304 kişiyi öldürdü. Başları veya gövdelerinden de vurulan kişilere güvenlik güçlerinin ‘öldürmek amacıyla ateş etme’ politikası uyguladığı görülüyordu. Ölümlere ilişkin gerçek sayıların çok daha yüksek olduğu düşünülüyor; ancak İran yetkililerinin sayıları gizlemeye devam etmesi, gerçekte kaç kişinin öldürüldüğünün belki de hiçbir zaman bilinemeyeceği anlamına geliyor.

16 Kasım’da yetkililer, ülkede interneti kesmeye başladı. Uluslararası Af Örgütü’nün yaptığı araştırma, o günün aynı zamanda protestoların en ölümcül günü olduğunu ve en az 100 protestocu ile izleyicinin 16 Kasım’da öldürüldüğünü gösteriyor.

Protestolar yoğunlaştıkça, İran yetkilileri, farklı servis sağlayıcılardan internet erişimini kesmelerini isteyerek neredeyse tam bir internet kesintisi uyguladı. IODA, sinyallerde sürekli kesintiler gözlemledi ve bu kesintiler, cep telefonu operatörlerinden bağlantıyı kesmelerinin istendiği 16 Kasım’da yerel saatle 14:00’te başladı. 19:00 itibariyle İran, dijital bir karanlığa gömüldü.

İran’da bu süreçte, ülke ekonomisinde mali kayıpları en aza indirecek düzenlemelerle, devlet servisleri ve bankacılık gibi faaliyetlerinin sürmesini sağlayacak şekilde yerel internet erişimine izin verildi. Beş gün sonra, 21 Kasım sabah 10:00 sularında internete erişim sağlanmaya başladı ve 27 Kasım’a kadar sınırsız erişime izin verilmedi.

CEZASIZLIK AĞI: İRAN'DAKİ İNTERNET KESİNTİSİNİN GİZLEDİĞİ ÖLDÜRMELER

iran-shutdown.amnesty.org

İnternet kesintileri ve insan hakları                                                

İnternet kesintisi, bir devlet veya başka bir aktör tarafından internetin belirli bir nüfus için veya belirli bir bölgede kasten kesilmesine işaret eder. Kesintiler, farklı biçimlerde yapılabilir. Yetkililer erişimi zorlaştırmak için internet hızını yavaşlatabilir veya servis sağlayıcılardan erişimi tamamen engellemelerini isteyebilir.

BM İnsan Hakları Komitesi, “devletlerin barışçıl toplanmalarla ilgili olarak internet bağlantısını kesmemeleri veya engellememeleri gerektiğini” belirtmiştir. Ancak son yıllarda birçok devlet, özellikle protestolar ve ayaklanmalar sırasında muhalefeti bastırmak veya susturmak için internet kesintilerine artan sıklıkla başvurmaktadır.

Kesintiler devam ediyor, Af Örgütü #İnternetiKesme koalisyonuna katılıyor

İran’da internet erişimi, Kasım 2019 protestolarından bu yana gerçekleştirilen diğer birçok protesto sırasında da kesildi. Barışçıl protestolar düzenlemek, devlet politikalarına açıkça karşı çıkmak ve insan hakları ihlallerini belgelemek büyük oranda internete erişebilmeye bağlıdır ve tüm bunlar uluslararası insan hakları hukukunda güvence altındadır.

Uluslararası Af Örgütü, bugün, internet kesintilerine karşı kampanya yürüten 220’nin üzerinde insan hakları örgütünün yer aldığı #KeepItOn (#İnternetiKesme) koalisyonuna katılıyor.

Uluslararası Af Örgütü Kriz Müdahale Programı Kanıt İnceleme Bölümü Direktörü Sam Dubberley, konuya ilişkin yaptığı açıklamada şunları söyledi:

“İnternet erişimi, özellikle protesto dönemlerinde insan haklarının korunması için büyük önem taşır. İran yetkilileri, ülkeyi bir daha asla çevrimdışı hale getirmemeye bağlı kalmalı ve barışçıl protesto hakkına saygı göstermelidir.”

Sam Dubberley
UAÖ Kriz Müdahale Programı Kanıt İnceleme Bölümü Direktörü

Gizlenen öldürmelerin ortaya çıkarılması

Uluslararası Af Örgütü, protestoculara karşı öldürücü güç kullanımını ilk kez, baskılar başladıktan birkaç gün sonra belgeledi ve Mayıs 2020’de yayımladığı araştırmada en az 304 kişinin hangi koşullarda öldürüldüğünü kayıt altına aldı.

Uluslararası Af Örgütü, videolar ve fotoğraflardan; ölüm ve defin belgelerinden; görgü tanıklarının, öldürülenlerin yakınlarının, arkadaşlarının ve sahada onları tanıyan kişilerin anlatımlarından elde edilen kanıtların yanı sıra insan hakları aktivistleri ve gazetecilerin topladıkları bilgileri karşılaştırarak ölümleri doğruladı.

Uluslararası Af Örgütü’nün Dijital Veri Doğrulama Birimi’nin yürüttüğü araştırma, ülkenin çeşitli yerlerindeki vakaların büyük bir kısmında protestocuların, kişilerin hayatına veya ağır yaralanmasına olası bir tehdit oluşturduğuna ilişkin hiçbir kanıtın mevcut olmadığını tespit etti. Bu nedenle, yetkililerin ateşli silahları öldürücü şekilde kullanılması tamamen yersiz ve hukuka aykırıydı.

Uluslararası Af Örgütü’nün topladığı ve öldürülenlerin resimleri, ölüm sebepleriyle ilgili ayrıntılar ve ölüm yerlerini de kapsayan temel veriler bugün erişime açılan web sitesinde yayımlandı. Bu veriler, İngilizce ve Farsça dillerinde indirilebilir.

Uluslararası Af Örgütü bir kez daha İran yetkililerini, cezasızlığa son vermenin ilk adımı olarak, Kasım 2019 protestoları sırasında öldürülen her bir kişiyle ilgili bağımsız ve tarafsız ceza soruşturmaları yürütmeye çağırıyor.