Önde gelen insan hakları savunucusu Nimet Tanrıkulu, 29 Kasım 2024’ten beri “terör örgütü üyeliği” suçlamasıyla Ankara Sincan Kadın Cezaevi’nde tutuklu yargılanıyor. Davanın ilk duruşması 4 Mart’ta İstanbul 24. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülecek. İddianameyi inceleyen Uluslararası Af Örgütü, Nimet Tanrıkulu’na yöneltilen suçlamaların temelsiz olduğu ve Tanrıkulu’nun tutuksuz yargılanmak üzere derhal serbest bırakılması gerektiği kanaatindedir.

Nimet Tanrıkulu, on yıllardır Türkiye’nin insan hakları topluluğunda etkin çalışmalarda bulunan önde gelen bir insan hakları savunucusu ve İnsan Hakları Derneği’nin kurucu üyesidir. Zorla kaybedilen kişilerin yakınları ve destekçilerinin hakikat, adalet ve hesap verebilirlik talepleriyle bir araya geldiği Cumartesi Anneleri/İnsanları arasında yer almaktadır.

26 Kasım 2024’te polis sabah erken saatlerde, hakkında gizlilik kararı olan bir soruşturma kapsamında Nimet Tanrıkulu’nun evine baskın düzenledi ve Tanrıkulu’nu gözaltına aldı. Tanrıkulu aynı gün, Ankara Emniyet Müdürlüğü’nün terörle mücadele şubesinden polis memurları tarafından Ankara’ya götürüldü. Aralarında siyasetçiler, sendikacılar ve başkalarının da bulunduğu 12 kişi daha aynı dosya kapsamında gözaltına alındı. 29 Kasım’da Nimet Tanrıkulu ve sekiz kişi, Ankara 4. Sulh Ceza Hakimliği tarafından Türk Ceza Kanunu’nun ‘terör örgütü üyeliği’ suçunu düzenleyen 314/2 Maddesi uyarınca tutuklandı. Diğer dört kişi ise, emniyette imza verme ve yurt dışına çıkış yasağını da içeren adli kontrol tedbirleriyle serbest bırakıldı.

12 Aralık 2024’te Ankara’da bir savcı, sağlam deliller yerine, Tanrıkulu’nun geçmişteki seyahatleri, 2013-2014 barış süreci sırasında Kürtlerin insan haklarıyla ilgili sivil toplum etkinliklerine katılımı, başka kişilerle aynı baz istasyonundan alınan cep telefonu sinyalleri ve tanık beyanları gibi hususlarda muğlak çıkarımlara dayalı olarak ‘terör örgütü üyeliği’nden yargılanmasını isteyen bir iddianame sundu. Ankara 4. Sulh Ceza Hakimliği iddianameyi kabul etti ancak aynı zamanda Nimet Tanrıkulu İstanbul’da ikamet ettiği ve gözaltına alındığı için davayı yargılama yetkisi olmadığına hükmetti. 3 Ocak’ta dava dosyası İstanbul’a gönderildi ve İstanbul 24. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi. Nimet Tanrıkulu halen Ankara Sincan Kadın Cezaevi’nde tutuklu bulunmaktadır.

Devletler, insan hakları savunucularını, insan hakları ihlallerini önlemek ve işlendiği durumlarda ihlalleri bildirmek adına yürüttükleri çalışmaları sırasında korumakla ve hak savunuculuğu için elverişli bir ortam sağlamakla yükümlüdür. Yetkililer ceza soruşturmalarının, tutuklamaların ve yargılamaların, insan hakları savunucularını hedef almak için kötüye kullanılmamasını sağlamalıdır; zira bu tür kovuşturmalar hak savunucuları açısından haksızdır ve olası insan hakları ihlallerine karşı duran herkes üzerinde caydırıcı bir etki yaratabilir. Evrensel Olarak Tanınan İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunması ve Geliştirilmesinde Toplumsal Organların, Grupların ve Bireylerin Hak ve Sorumluluklarına İlişkin Bildirge’de yer verildiği üzere, devletlerin insan haklarını koruma ve geliştirme yükümlülükleri, insan hakları savunucuları için bu elverişli ortamın oluşturulmasını da içerir.

Uluslararası Af Örgütü geçmişte, terörle mücadele yasalarının ve darbe girişimiyle bağlantılı temelsiz suçlamaların nasıl Türkiye’deki barışçıl ve meşru muhalefeti hedef almak ve susturmak için kullanıldığını belgeledi. Önde gelen gazeteciler, akademisyenler, insan hakları savunucuları ve diğer sivil toplum aktörleri keyfi tutukluluk, davalar ve haksız yargılamalar sonucunda suçlu bulunmaları durumunda da uzun süreli hapis cezalarına maruz bırakıldı.