Gezi Davası’nın 25 Nisan 2022’de görülen karar duruşmasında, Kasım 2017’den beri tutuklu yargılanan sivil toplum lideri Osman Kavala “hükümeti ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek” suçlamasıyla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edildi. Aynı davada yargılanan diğer yedi kişi ise “hükümeti ortadan kaldırmaya teşebbüse yardım etmek” suçlamasıyla 18’er yıl hapis cezasına mahkum edildi ve derhal tutuklanmalarına karar verildi. Osman Kavala, Mücella Yapıcı, Çiğdem Mater Utku, Mine Özerden, Can Atalay, Tayfun Kahraman, Ali Hakan Altınay ve Yiğit Ali Ekmekçi hakkındaki haksız mahkumiyet kararları, 28 Aralık 2022’de İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 3. Ceza Dairesi tarafından onandı. Yargıtay, 28 Eylül 2023’te Osman Kavala, Can Atalay, Tayfun Kahraman, Mine Özerden ve Çiğdem Mater Utku’ya verilen 18 yıl hapis cezasını onarken, Ali Hakan Altınay, Yiğit Ali Ekmekçi ve Mücella Yapıcı’ya verilen 18 yıl hapis cezalarını bozdu. Mücella Yapıcı ile Ali Hakan Altınay’ın adli kontrol şartıyla tahliye edilmelerine karar verdi.

Gezi Davasında tutuklanan düşünce mahkumlarının derhal serbest bırakılması için sen de imzacı ol!

Osman Kavala, Kasım 2017'de ilk kez gözaltına alındığından beri üç ayrı suçlamadan dolayı ön yargı sürecinde 4,5 yıldan fazla zaman geçirdi: anayasal düzeni değiştirmeye teşebbüs etme (Kavala’yı 2016’daki darbe girişimiyle ilişkilendiren iddialarla bağlantılı olarak Türk Ceza Kanunu Madde 309), hükümeti devirmeye teşebbüs etme (Kavala’nın 2013’teki Gezi Parkı protestolarındaki iddia edilen rolüyle bağlantılı olarak Türk Ceza Kanunu Madde 312) ve siyasi ve askeri casusluk (yine 2016’daki darbe girişiminde rol oynadığı iddialarıyla bağlantılı olarak Türk Ceza Kanunu Madde 328).

On altı sanığın yargılandığı Gezi Parkı davası Haziran 2019'da başladı. Kavala, protestoları finanse etmekle ve iki ortak sanığıyla birlikte (312. maddeye göre suçlanan) organize etmekle suçlandı. Diğer altı kişiye ise çeşitli suçlamalar yöneltildi. 18 Şubat 2020’de dava, yargılanan dokuz kişinin tüm suçlardan beraat etmesiyle sonuçlandı. Yurtdışında bulunan yedi kişinin ise dosyası ayrıldı. Mahkeme aynı zamanda Osman Kavala’nın cezaevinden derhal tahliyesine hükmetti; ancak savcılık ayrı bir gözaltı kararı çıkarttı. Kavala önce polis tarafından gözaltına alındı, ertesi gün ise 2016’daki darbe girişiminde rol aldığı iddiasıyla TCK Madde 309 kapsamında tekrar tutuklanarak cezaevine gönderildi. Mart 2020’de bu suçlamaların yerini “siyasi ve askeri casusluk” suçlaması aldı ve bu sayede yetkililer Kavala’yı cezaevinde tutmaya devam etti. Ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarda, iddianame kabul edilmediği sürece tutukluluk süresi iki yılı geçemez.

Ocak 2021’de, İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi, Osman Kavala ve diğer yedi kişi hakkında verilen beraat kararını bozdu ve Mayıs 2021’de yeniden yargılama başladı. Bu esnada, Gezi Parkı protestolarıyla bağlantılı diğer bir davada (35 futbol taraftarının yargılandığı Çarşı Davası) verilen beraat kararları da Yargıtay tarafından bozuldu. Bu iki dava 2021 yazında, hukuka uygunluğu tartışmalı bir süreç sonucunda birleştirildi. Elli iki kişinin toplu olarak yargılandığı birleştirilmiş dava Ekim 2021’de başladı. Şubat 2022’de, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Kavala’nın serbest bırakılması yönündeki kararının uygulanmaması nedeniyle Avrupa Konseyi’nde ihlal prosedürünün resmen başlatmasından kısa bir süre sonra davanın dördüncü duruşması görüldü ve ardından savcının talebi üzerine iki dava tekrar ayrıldı. Gezi Davası’nın altıncı ve karar duruşması 25 Nisan 2022’de gerçekleşti. Karar duruşmasında Osman Kavala “hükümeti ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek” suçlamasıyla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edildi. Aynı davada yargılanan Mücella Yapıcı, Çiğdem Mater Utku, Mine Özerden, Can Atalay, Tayfun Kahraman, Ali Hakan Altınay ve Yiğit Ali Ekmekçi ise “hükümeti ortadan kaldırmaya teşebbüse yardım etmek” suçlamasıyla 18’er yıl hapis cezasına mahkum edildi.

Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 28 Eylül 2023’te Osman Kavala, Can Atalay, Tayfun Kahraman, Mine Özerden ve Çiğdem Mater Utku’ya verilen 18 yıl hapis cezasını onarken, Ali Hakan Altınay, Yiğit Ali Ekmekçi ve Mücella Yapıcı’ya verilen 18 yıl hapis cezalarını bozdu. Mücella Yapıcı ile Ali Hakan Altınay’ın adli kontrol şartıyla tahliye edilmelerine karar verdi.

21 Şubat 2024’te, Altınay, Ekmekçi ve Yapıcı’nın 2911 Sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'na muhalefetten yeniden yargılanmasına İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi'nde başlandı. Mahkeme, üç kişinin mahkumiyetlerini Yargıtay kararına uygun olarak iptal etti ve adli kontrol kararlarını kaldırdı.

Bu siyasi güdümlü dava ve ona eşlik eden haksız hapis cezaları, Türkiye’de yürütmenin yargı üzerindeki kontrolünün ve siyasi nüfuzunun ne denli yaygın ve sistematik hale geldiğinin bir örneğidir. Mahkemeler, özellikle Temmuz 2016’daki darbe girişimi bağlamında, rutin bir şekilde, hükümet tarafından siyasi muhalif olarak görülen kişileri ve grupları, suç teşkil eden eylemlere ilişkin yeterli veya herhangi bir delil olmaksızın tutuklamak ve mahkum etmek için asılsız iddianameleri kabul ediyor.

25 Nisan 2022 kararı, Osman Kavala’ya ve Gezi Davası’nda yargılanan diğer kişilere yöneltilen suçlamaları destekleyebilecek hiçbir güvenilir kanıt olmadan verildi. Bu karar, Türkiye’de sürekli hale gelen yargı bağımsızlığı eksikliğinin en son çarpıcı örneğidir.

Osman Kavala AİHM kararına rağmen tutuklu

AİHM, 2019’daki kararında, Türkiye yetkililerinin Osman Kavala’nın kişi hürriyeti ve güvenliği hakkını ihlal etmekle kalmayıp, aynı zamanda Kavala’yı susturmaya ve diğer insan hakları savunucularını meşru faaliyetlerini yürütmekten caydırmaya yönelik bir art niyet taşıdığına hükmetti.

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Şubat 2022’de, AİHM kararına uymayı reddederek Osman Kavala’yı serbest bırakmadığı gerekçesiyle Türkiye hakkında resmen ihlal prosedürü başlatmaya karar vermesine rağmen Türkiye Kavala’yı şartlı tahliye olmadan müebbet hapis cezasına mahkum etti. Türkiye, Avrupa Konseyi’ne üye bir ülke olarak, AİHM’in bağlayıcı kararlarını uygulamakla yükümlüdür. Türkiye’nin AİHM kararını uygulamama ısrarı, Türkiye yargısının uluslararası ve Avrupa insan hakları ve hukukun üstünlüğü standartlarına bağlı olmadığı yönünde kaygı uyandırmalıdır.

5 kişi düşünce mahkumudur

Uluslararası Af Örgütü, 17 Haziran 2022’de Osman Kavala, Mücella Yapıcı, Çiğdem Mater, Mine Özerden, Can Atalay, Tayfun Kahraman ve Hakan Altınay’ı düşünce mahkumu ilan etti. Yapıcı ve Altınay 2024 yılında tahliye edildi. Diğer beş kişinin tutukluluğu devam ediyor. 

Düşünce mahkûmu sıfatı, hapsedilmelerine yol açan koşullarda şiddete veya nefrete başvurmadıkları ya da bunları savunmadıkları halde kimlikleri veya kanaatleri nedeniyle hapsedilen kişilere verilir.

-

Index: EUR 44/5552/2022
Yayınlanma Tarihi: 29 Nisan 2022