Uluslararası Af Örgütü (UAÖ) 9 Ekim’de bir açıklama yayımlayarak, Ekvador hükümetinin protestoları bastırmaya son vermesi, herkesin insan haklarını güvence altına alması ve kemer sıkma tedbirlerinin uluslararası insan hakları hukukuna uygunluğunu temin etmesi gerektiğini söyledi. 

UAÖ Amerikalar Direktörü Erika Guevara-Rosas konuya ilişkin yaptığı açıklamada, “Ekvador yetkilileri, toplu gözaltılar da dahil olmak üzere protestoları sert bir biçimde bastırmaya derhal son vermeli ve keyfi gözaltı, aşırı güç kullanımı ve protestolar sırasında gözaltına alınan kişilere yönelik işkence ve diğer türde kötü muamele iddialarına ilişkin bağımsız ve tarafsız soruşturmaları hızla başlatmalıdır. Yetkililer ayrıca basın özgürlüğüne saygı göstermeli ve gazetecilerin güvenli bir şekilde protestolarla ilgili haber yapabilmesini sağlamalıdır” dedi.

Çeşitli kentlerde devam eden protestolar 3 Ekim’de, Devlet Başkanı Lenin Moreno’nun kemer sıkma tedbirleri alınacağını duyurması üzerine başladı. Moreno, bu açıklamasından birkaç saat sonra tüm ülkede olağanüstü hal ilan etti ve Silahlı Güçler ile Ulusal Polis Teşkilatına asayişin sürdürülmesi ve şiddetin engellenmesi için harekete geçme yetkisi verdi. İlan edilen Olağanüstü hal, kemer sıkma tedbirlerine karşı örgütlenme ve toplanma özgürlüğü hakları ile diğer yurttaşların haklarını etkilediği durumlarda seyahat özgürlüğü hakkını askıya alıyor. Ayrıca, başkalarının yaşama ve mülkiyet hakkını etkileyebilecek şiddet olaylarını engellemek amacıyla da seyahat özgürlüğü hakkı askıya alınıyor.

Erika Guevara-Rosas, “Olağanüstü hal, haklarını tehlike altına sokabilecek ekonomik tedbirlerle ilgili memnuniyetsizliğini ifade eden insanları şiddetle bastırmanın bahanesi olamaz. Protestolara izin verilen zamanlara ve mekanlara getirilen genel yasaklar kabul edilmesi mümkün olmayan kısıtlamalardır” dedi.

Hükümet, kemer sıkma tedbirlerinin uluslararası insan hakları hukukuna uygun bir şekilde hazırlanmasını ve uygulanmasını güvence altına almalıdır. Tedbirlerin geçici, makul ve orantılı olması; daha az sınırlandırıcı alternatiflerin değerlendirilmiş ve tüketilmiş olması; ve etkilenen kişiler ile grupların sürece etkin katılımının sağlanması da buna dahildir. Hükümet, kemer sıkma tedbirlerinin ayrımcı olmayıp, insan haklarına, özellikle de dezavantajlı grupların haklarına uygun olmasını mümkün kılmak için acilen ilgili tedbirlerin insan hakları etkisine yönelik değerlendirme yapmalıdır.

Ekvador Kamu Denetçisi, güvenlik güçlerinin gazetecileri ve protestocuları şiddetle bastırdığını ve özel mülklere girmeye zorladığını belgeledi. Güvenlik güçleri bazı durumlarda kalabalığa karşı gelişigüzel bir şekilde biber gazı ve saçma silahları kullandı. Çocuklar, gebe kadınlar, yaşlılar ve engelliler de bu durumdan etkilendi.

Kamu Denetçisinin bulgularına göre, yetkililer, yalnızca 3 ve 4 Ekim’deki protestolarda aralarında çocukların da yer aldığı 485 kişiyi gözaltına aldı. Yetkililerin bazı durumlarda kendilerini tanıtmadan insanları gözaltına aldığı, bu kişilere hangi haklara sahip oldukları veya neden gözaltına alındıklarıyla ilgili bilgi vermediği ve fiziksel ve sözlü kötü muamele uyguladığı öne sürülüyor.

Bazı protestolarda protestocuların da şiddete başvurduğu iddia ediliyor; ancak hükümet, buna benzer şiddet olaylarının soruşturulması için uygun olan tüm tedbirleri almalı ve barışçıl protestocuların protestolarına devam edebilmesini sağlamalıdır.

Ekvador Anayasa Mahkemesi, çok sayıda insan hakları örgütünün itirazlarına rağmen, 7 Ekim’de, mevcut olağanüstü hal uygulamasının anayasaya uygun olduğuna hükmetti, ancak bu dönemi 30 günle sınırlandırdı. Mahkeme ayrıca Ulusal Polis Teşkilatı ve Silahlı Güçlere gazetecilerin, insani yardım örgütlerinin ve halkın bütünlüğünü ve haklarını korumak üzere görevlerini yerine getirme talimatı verdi.

Arka Plan

Devlet Başkanı Moreno’nun duyurduğu ekonomik tedbirler arasında emek piyasalarının esnekleştirilmesi, kamu sektörü çalışanlarının faydalandığı sosyal yardımların kesilmesi ve ulaştırmacılara sağlanan akaryakıt desteğinin kaldırılması yer alıyor. Akaryakıt desteğinin kaldırılması sonucunda yakıt fiyatlarında yüzde 120’lik bir artış yaşanacağı ifade ediliyor. Bu tedbirler hane içi gelirleri büyük ölçüde azaltabilir ve temel ihtiyaç maddelerinin fiyatlarını yükseltebilir.

Ekonomi Bakanı, söz konusu tedbirlerin Ekvador ile Uluslararası Para Fonu (IMF) arasında yapılan anlaşmanın bir parçası olduğunu açıkladı. Bu anlaşma ile Ekvador, IMF’den 4 milyar Amerikan Dolarının üzerinde kredi alacak. IMF, reformların “Ekvador ekonomisinin sürdürülebilirliğine katkı sunmayı” amaçladığını söyledi.

Ekvador, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme ile bu hakları güvence altına alan diğer birçok sözleşmeyi imzalamıştır. Birleşmiş Milletler’e bağlı birçok kuruluş, kemer sıkma tedbirlerinin özellikle ekonomik, sosyal ve kültürel haklar olmak üzere insan haklarını tehlikeye attığını ve devletlerin “Sözleşme’de adı geçen bazı haklar açısından uygulamada birtakım değişikliklerin kaçınılmaz olarak gerekebileceği ekonomik kriz dönemlerinde” bile insan hakları yükümlülüklerine sahip olduğunu açıkladı. Bu temelde, ilgili kuruluşlar, kemer sıkma tedbirlerinin geçici, meşru, gerekli, makul ve orantılı olup, ayrımcı olmamasının sağlanması için birtakım kriterler geliştirdi.

Uluslararası insan hakları standartları gereğince de kemer sıkma tedbirleri nihai olarak insan haklarını bir bütün olarak korumak, kriz dönemlerinde ortaya çıkabilecek eşitsizlikleri azaltmak ve dezavantajlı kişi ve grupların haklarının bu durumdan orantısız şekilde etkilenmesini önlemek amacıyla yalnızca söz konusu ekonomik kriz döneminde geçerli olmak üzere uygulanmalıdır. Kemer sıkma tedbirleri bu amaçlar doğrultusunda en uygun ve elverişli yöntem olduklarına ve ekonomik, sosyal ve kültürel haklar açısından daha az sınırlandırıcı alternatiflerin mevcut olmadığına ilişkin dikkatli bir değerlendirmeden sonra uygulanmalıdır.

Ayrıca, kemer sıkma tedbirleri, ekonomik, sosyal ve kültürel hakların asgari temel yapısını korumalıdır. Şeffaflık ilkesine dayalı olarak, etkilenen grupların etkin katılımı ile uygulanmalı; gerçekçi değerlendirme ve hesap verebilirlik prosedürlerine tabi olmalıdır. İnsan hakları etkilerine dair değerlendirme yapılması bu sürecin en önemli parçası olup, hükümetlerin ve borç veren mekanizmaların kemer sıkma tedbirlerinin uluslararası insan hakları hukukuna uygunluğunu temin etmesine yardımcı olur.

Ekvador geçmişte olağanüstü hal uygulamasına birçok kez amacına aykırı şekilde başvurdu. 1998’de Amerikalılar Arası İnsan Hakları Komisyonu, Ekvador’a, olağanüstü hal uygulamasına halkın kemer sıkma tedbirlerine yönelik memnuniyetsizliğini kontrol altına almak için başvurmanın, ülkenin insan hakları yükümlülüklerini ihlal ettiğini söylemişti.