Uluslararası Af Örgütü Azerbaycan’da düzenlenecek BM İklim Değişikliği 29. Taraflar Konferansı (COP29) öncesinde bir açıklama yayımlayarak, iklim zirvesinde liderlerin, tüm karar alma süreçlerinde insan haklarını merkeze alarak, ihtiyaçlara dayalı iklim finansmanını çok büyük oranda artırmayı ve tüm sektörlerde fosil yakıtlardan tamamen, hızlı, adil ve finanse edilmiş bir şekilde uzaklaşmayı taahhüt ederek iklim adaleti taleplerini dikkate alması gerektiğini belirtti.

Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard konu hakkındaki açıklamasında, “Küresel iklim krizi, insanlığa yönelik başlı başına en büyük tehdittir. BM Çevre Programı’nın yıllık emisyon raporu, önemli değişiklikler yapılmazsa dünyanın bu yüzyılda 2,6°C ila 3,1°C’lik feci bir artışa doğru ilerlediğini ortaya koydu. Bugün cesur, kararlı ve kolektif adımlar atmazsak, yarının dünyası gitgide yaşanmaz hale gelecektir. Kuraklıklar ve orman yangınlarından sellere, şiddetli kasırgalara kadar tüm bu yıkıcı doğal afetler, dünya genelinde insanların yaşamının rutin bir özelliğine dönüştü. Boyut, kapsam ve yoğunlukları kaçınılmaz olarak artarak daha da fazla hayatı sonlandıracak, geçim kaynaklarını yok edecek ve daha önce benzeri görülmemiş boyutlarda bir açlığa ve zorunlu göçe neden olacaklar. Topyekûn bir iklim çöküşünü önlemek için hâlâ geç değil ama kaybedecek bir dakikamız bile kalmadı” dedi.

“Devletler COP28 kararını esas almalı ve fosil yakıtlardan tamamen, hızlı, adil ve finanse edilmiş bir şekilde uzaklaşmayı taahhüt etmelidir. Bu da düşük gelirli ülkelerde sıfır karbon ekonomilerine adil geçişlerinin finanse edilmesine yardımcı olmak için çok büyük oranda artırılan bir iklim finansman hedefi -en az yılda bir trilyon dolar- üzerinde anlaşmayı gerektirecek. Bu konuda bir anlaşma doğrultusunda hâlâ bir gelişme kaydedilememiş olması şok edicidir. Bir trilyon dolar yüksek bir maliyet gibi görünebilir; ancak insan hakları ve mevcut düzeni sürdürmenin ekonomik maliyeti hesaba sığmaz. İnsanlığın kaderi buna bağlı” diyen Callamard sözlerini şöyle sürdürdü:

“İklim krizinde en büyük sorumluluğu paylaşan yüksek gelirli ülkeler, iddialı ve yeterli bir hedefe ulaşmak için iyi niyetle müzakere etmeli ve taahhütlerini yerine getirmelidir. Bununla birlikte, halihazırda yaşanan ve hızla kötüleşecek olan geniş çaplı iklim hasarına uyum finansmanını ve küresel ısınmanın sonuçlarından en ağır şekilde etkilenen insanlara destek olmak üzere Kayıp ve Hasar Fonu’na yönelik finansmanı önemli oranda artırmalılar.”

Azerbaycan, 11-22 Kasım 2024 tarihleri arasında başkent Bakü’de, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (UNFCCC) 29. Taraflar Konferansı’na ev sahipliği yapacak. Sözleşmeye taraf 190’dan fazla ülke, yeni küresel iklim finansmanı, özellikle fosil yakıtlardan uzaklaşma yoluyla sera gazı emisyonlarını sonlandırma hedefleri, sınıf karbon ekonomilerine adil geçişler ve iklim hasarlarında en az sorumluluğa sahip oldukları halde bu hasarların yükünü çeken düşük gelirli ülkelerde iklim hasarlarını azaltma tedbirlerinin nasıl destekleneceği ve kaçınılmaz olan kayıp ve hasarın nasıl azaltılacağı gibi konuları tartışacaklar.

Uluslararası Af Örgütü delegeleri 9-24 Kasım tarihleri arasında COP29’a katılacak ve iklim eylemi kararlarında insan haklarını merkeze alma ihtiyacı ile Azerbaycan hükümetinin sivil topluma yönelik süregelen saldırıları hakkında röportaj vermeye hazır olacaklar.

Agnès Callamard, “Ev Sahibi Ülke Anlaşması’ndaki yetersiz insan hakları korumaları göz önüne alındığında devletler, tüm COP29 katılımcılarının ifade ve barışçıl protesto özgürlüğünü korumak ve COP’da bulunacak fosil yakıt lobicilerinin zararlı etkilerini sınırlandırmak için de adım atmalıdır. Azerbaycan, ifade özgürlüğü ve muhalefete saygı gösterme konusunda berbat bir sicile sahip. Bu nedenle, bu hakların resmi bir BM alanında korunması daha da önemli hale geliyor. UNFCCC Sekreterliği ve taraflar, herkesin emniyetini, güvenliğini ve haklarını güvence altına almak için BAE ve Mısır’da yaptıklarına kıyasla çok daha fazlasını yapmalıdır” değerlendirmesinde bulundu.

Uluslararası Af Örgütü, Ekim 2024’te, UNFCCC’nin ve Paris Anlaşması’nın taraflarına yönelik tavsiyeleri de içeren bir savunuculuk brifingi yayımladı. Uluslararası Af Örgütü, küresel iklim adaleti hareketiyle uyumlu bir şekilde, ihtiyaç duyan ülkelerin ve toplulukların erişebildiği, çok büyük oranda artırılmış kamusal iklim finansmanının acil bir gereklilik olduğunun altını çizmektedir.

Uluslararası Af Örgütü, COP29 delegelerini ve UNFCCC Sekreterliği’ni bu brifingde yayımlanan ve aşağıdakileri içeren tavsiyeleri uygulamaya çağırmaktadır:

• Sıfır karbon ekonomilerine hızlı, hakkaniyetli ve adil bir geçişi sağlamak ve iklim adaletini tesis etmenin temel bir unsuru olan, ayrımcılık olmadan herkesin yaşam, sağlık, gıda, su, hijyen, barınma, düzgün iş ve temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevrede yaşama haklarını korumak için iklim eylemiyle ilgili tüm karar alma süreçlerinde insan hakları merkeze alınmalıdır.

• Başta uyum ile kayıp ve hasara yönelik olmak üzere, kredi değil hibe şeklindeki iklim finansmanı çok büyük oranda artırılmalı ve en yüksek katkıyı emisyonlardan en fazla sorumlu olanlar yapmalıdır.

• Gerçek emisyon azaltımlarıyla sonuçlanmayan riskli ve kanıtlanmamış teknolojilere veya denkleştirmelere güvenmeden tüm sektörlerde fosil yakıtlardan tamamen, hızlı, adil ve finanse edilmiş bir şekilde uzaklaşma taahhüt edilmelidir.

• Küresel ısınmayı sanayi öncesi seviyelerin en fazla 1,5°C üzerinde tutacak yeni, insan haklarına uygun Ulusal Katkı Beyanları hazırlanmalıdır. Tarihsel olarak sera gazı yayan yüksek gelirli ülkeler, yüksek emisyon oranlarına sahip diğer G20 ülkeleri ve diğer yüksek gelirli fosil yakıt üreticileri katkı beyanlarında en ileriye, en hızlı şekilde gitmelidir.

• İfade, örgütlenme ve barışçıl toplanma özgürlüklerinin ciddi şekilde kısıtlandığı Azerbaycan’da gerçekleştirilen COP29’un tüm katılımcılarının ifade, örgütlenme ve barışçıl toplanma özgürlüğü hakları korunmalı ve fosil yakıt endüstrisinin nüfuzunu sınırlandırmak için bir Çıkar Çatışması politikası kabul edilmelidir.

Ek Bilgi

Konu hakkında daha fazla bilgiye ulaşmak için şu sayfaları ziyaret edebilirsiniz:

2024 yılında insan haklarıyla tutarlı iklim eylemi için UNFCCC taraflarına yönelik tavsiyeler (23 Ekim 2024’te İngilizce olarak yayımlanmıştır) https://www.amnesty.org/en/documents/ior40/8627/2024/en/

Küresel: Azerbaycan’da yapılacak COP29 iklim zirvesi insan haklarını merkeze almalı, (20 Mart 2024 tarihli basın açıklaması), https://www.amnesty.org.tr/icerik/kuresel-azerbaycanda-yapilacak-cop29-iklim-zirvesi-insan-haklarini-merkeze-almali