Abbas Lesani'nin serbest bırakılması için hemen şimdi harekete geç, imzacı ol!

İran’ın Erdebil şehrindeki Erdebil Cezaevi’nde keyfi bir şekilde tutulan Azeri aktivist Abbas Lesani, temyiz mahkemesince adil olmayan bir yargılamanın ardından 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Lesani’nin yargılandığı temyiz mahkemesinin başkanlığını, daha önce savcı olarak görev yaptığı dönemde Lesani hakkındaki kovuşturmayı yürüten hakim yaptı. Lesani’nin yaptığı adli inceleme başvusu Yüksek Mahkeme tarafından Temmuz 2020’de reddedilmişti.

Ek Bilgi

Abbas Lesani onlarca yılını Azerbaycan Türklerinin haklarını savunmaya adamış ve bu nedenle defalarca tutuklanmıştır. Daha önceki tutuklanmalarının nedenleri arasında, Azerbaycan Türkçesinde bir takvim basmak, Uluslararası Anadil Günü’nde düzenlenen kültürel toplantılara katılmak, Mayıs 2006’da güvenlik güçlerinin göz yaşartıcı gaz, gerçek mermi de dahil olmak üzere orantısız güç kullandığı protetolarda öldürülen Azeri Türklerinin anma törenlerine katılmak gibi barışçıl eylemleri bulunmaktadır. Lesani aktivizmi ile bağlantılı olarak ulusal güvenliğe karşı işlenen suçlar bağlamında defalarca adil olmayan yargılamalarla ve mahkumiyetlerle karşı karşıya kalmıştır.

Abbas Lesani, 15 Ocak 2019 günü aktivizmi ile bağlantılı suçlamalar dolayısıyla çağrıldığı Tebriz’deki Devrim Mahkemesi’nin 2. Şubesi’nde bulunduğu sırada İstihbarat Bakanlığı’nın sivil kıyafetli görevlilerince gözaltına alınmıştır. Tutuklanmasının ardından ailesi, defalarca savcılıkları, Devrim Mahkemelerini, karakolları, cezaevlerini ve Doğu Azerbaycan vilayetindeki Tebriz ve Erdebil vilayetindeki cezaevleri de dahil olmak üzere yüzlerce kilometrelik bir alanı gezerek onun akıbetini öğrenmeye çalışmışlarsa da yetkililerden bilgi alamamışlardır. Gözaltına alınmasının altıncı haftasında Erdebil’deki savcılık makamı aileye Lesani’nin Erdebil’de bir gözaltı merkezinde tutulduğunu bildirmiş ancak ailenin Lesani ile iki hafta daha iletişim kurmasına engel olunmuştur. Bunun ardından eşi Lesani’yi güvenlik yetkililerinin bulunduğu bir görüşme sırasında ziyaret edebilmiştir. Yetkililer bu ziyaret sırasında eşini de sorguya çekmişlerdir.

Abbas Lesani’nin Erdebil’deki Devrim Mahkemesi 1. Şubesi’nde 10 Haziran ve 27 Haziran 2019 günleri arasında görülen davası adil yargılama ilkelerine aykırıdır. Lesani’ye davasının soruşturma evresinin sonuna kadar avukata erişim hakkı verilmemiş, dolayısıyla yasal temsil hakkı olmadan defalarca sorgulanmıştır. Uluslararası Af Örgütü’nün incelediği hükümde mahkeme, ifade özgürlüğü, toplanma ve örgütlenme hakkı altında korumaya alınan barışçıl eylemleri “delil” olarak sunmuştur. Bunlar arasında evinde toplantılar yapmak, kültürel toplantılara katılmak; İran’da 2006 yılında Azerbaycan şehirlerinde yapılan protesto gösterileri sırasında yaşananlar da dahil olmak üzere, konuşmalar yapmak; İran dışındaki medya kuruluşlarına röportaj vermek bulunmaktadır. Mahkeme, hükmünde Lesani’yi İran dışında faaliyet yürüten ve küresel, bölgesel haberleri internet üzerinden yayan GAMAC örgütü (Güney Azerbaycan Milli Azadlıq Cephesi) ile iletişim halinde olmak ve GAMAC’ın “İran şubesini” kurmakla suçlamıştır. Lesani bu suçlamaları defaatle reddetmiştir. Mahkeme Abbas Lesani’nin insan hakları faaliyetlerini “sözde sivil aktivizm” olarak nitelemiş ve “konuşmaları, röportajları ve tartışmaları” ve GAMAC ile iddia edilen ilişkisini ulusal güvenliğe karşı suçlara delil olarak sunmuştur.

Uluslararası hukuka göre adil yargılama hakkına, cezai takibatın bir parçası olan temyiz sırasında da riayet edilmelidir. Adil yargılanma hakkı, temyize gitmek için gerekli zaman ve koşulların sağlanmasını, müdafiye erişim hakkını ve yetkin, yargılamanın bağımsız ve tarafsız bir mahkeme heyeti tarafından yapılmasının sağlanmasını da içerir. Adli incelemeye bakan yüksek mahkeme de yetkin, bağımsız ve tarafsız olmalıdır. Temyizin bağımsızlığı, bu mahkemede, Abbas Lesani’nin durumunda olduğu gibi, daha önce alt mahkemede savcı olarak görev yapmış bir hâkimin bulunması durumunda ortadan kalkmış olur.

Geçtiğimiz haftalarda,Iran’da aktivistler protestolara katıldıları için güvenlik güçleri tarafından gözaltına alındılar. Gözaltına alınanlardan bazıları "Dini lidere hakaret" ve "kamu düzenini bozmak" da dahil olmak üzere sahte güvenlik suçlamalarıyla karşı karşıya kaldı. Tutuklananlar arasında, Ali Khairjoo, Asgar Ekberzadeh, Meysam Jolani, Mohammad Jolani, Morteza Parvin, Mostafa Parvin ve ciddi görme engeli bulunan Sajjad Jolani de bulunmaktadır. Uluslararası Af Örgütü’nün edindiği bilgiye göre gözaltına alındıkları sırada Sajjad Jolani ve diğer birkaç aktivist, güvenlik güçleri tarafından darp edilmiştir. Ayrıca Ekim 2020'da Erdebil, Batı Azerbaycan ve Doğu Azerbaycan eyaletlerinde düzenlenen protestolar sırasında yüzlerce Azeri eylemci tutuklandı. Eylül ayı sonlarında Azerbaycan ile Ermenistan arasında çıkan çatışmada Azerbaycan'ı destekleyen eylemciler, Ermenistan’ı desteklediğini iddia ettikleri İran otoritelerini protesto ediyorlardı.