ABD hükümetinin COVID-19 aşıları için fikri mülkiyet güvencelerinden feragat anlaşmasına desteğini açıklamasının ardından Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard şunları söyledi:

“Bugün, ABD, küresel dayanışma adına cesur bir adım attı. Biden yönetimi COVID-19 aşıları için fikri mülkiyet güvencelerinden feragat anlaşmasını destekleyerek dünyanın dört bir yanındaki milyonlarca insanın hayatını birkaç ilaç devinin ve paydaşlarının kârlarından önde tuttuğunu göstermiştir. Avustralya, Brezilya, AB ve Birleşik Krallık gibi diğer varlıklı ülkeler de aynısını yapmalıdır. Yalnızca bilgi ve teknoloji paylaşımı, aşıları olabildiğince çok kişiye mümkün olan en kısa sürede ulaştırmak için üretimi hızlandırabilir. Bu pandemiye son vermenin tek yolu ona küresel çapta son vermektir. Küresel çapta son vermenin tek yolu ise insanları kârdan önde tutmaktır.”

Arka Plan

Ekim 2020’de, Hindistan ve Güney Afrika, küresel çapta sürü bağışıklığına ulaşıncaya kadar ülkelerin COVID-19’la ilgili ürünler için patent ve belli başlı diğer fikri mülkiyet hakları vermesine veya uygulamasına izin vermeyecek bir feragat anlaşması talep etti.

Kabul edildiği takdirde anlaşma, ecza ürünlerindeki patentler gibi bazı fikri mülkiyet haklarının yürürlüğe konulmasını, uygulanmasını ve zorunlu kılınmasını askıya alacak ve COVID-19 tanı, tedavi ve aşılarının daha düşük maliyetle daha fazla geliştirilmesini ve üretimini kolaylaştıracak.

60 ülke feragat teklifini ortak bir şekilde finanse ediyor ve Dünya Ticaret Örgütü’ne üye 164 ülke arasından 100’den fazlası teklifi destekliyor. Buna karşılık Avustralya, Brezilya, AB, Japonya, Norveç, İsviçre, ve Birleşik Krallık dahil olmak üzere varlıklı ülkelerin önemli bir kısmı teklife hâlâ itiraz ederken Kanada gibi diğerleri ise tarafsız duruyor.

Halkın Aşı Birliği’nin yayımladığı anket, ABD halkının %69’unun anlaşmayı desteklediğini gösterdi. Uluslararası insan hakları standartları ve ticaret kuralları, fikri mülkiyetin katiyen halk sağlığına mâl olmaması gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır.

DTÖ’nün Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması (TRIPS), ilaç şirketleriyle ilgisi olan birçok fikri mülkiyet türüne ilişkin asgari standartları belirlemektedir. Telif hakları, ticari markalar, patentler, (ticari sırlar ve test verileri dahil) gizli bilgiler ve rekabeti engelleyen uygulamalar bunlar arasındadır.