Uluslararası Af Örgütü dünya çapında ölüm cezasının uygulanması ile ilgili yıllık olarak çıkardığı raporda İran ve Irak'ın, 2013'te küresel olarak gerçekleştirilen infazların sayısında keskin bir artışa yol açarak ölüm cezasının kullanılmasını bırakma eğiliminin aksi yönünde hareket ettiğini dile getirdi.

Orta Doğu ülkeleri başta olmak üzere, 2013'te izole edilmiş bir grup ülkede gerçekleştirilen endişe verici infaz seviyeleri, bir önceki yıla kıyasla 100 kişinin daha infaz edilmesiyle, neredeyse yüzde 15'lik bir artış yaşandığını gözler önüne seriyor.

Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Salil Shetty, "İran ve Irak gibi ülkelerde gördüğümüz gerçek cinayet serileri utanç verici. Fakat ölüm cezasına tutunmaya çalışan devletler de tarihin yanlış tarafında duruyor. Aslında daha da izole bir hale geliyorlar. Bu anlamsız, devlet destekli öldürmelerin çoğunluğunu sadece az sayıdaki ülke gerçekleştiriyor. Ölüm cezasının kaldırılmasına yönelik çoktan kazanılmış olan ivmeyi geri çeviremezler" diye konuştu.

İran (en az 369) ve Irak (169) gerçekleştirdikleri infaz sayıları ile ikinci ve üçüncü sıraya yerleşirken Çin listenin başında duruyor. Çin'de gerçekleşen infazların sayısı bir sır olarak saklansa da Uluslararası Af Örgütü her yıl binlerce kişinin infaz edildiğine inanıyor.

Suudi Arabistan (79) ve ABD (39) dördüncü ve beşinci sırada yer alırken Somali (34) altıncı sırada.

Çin dışında, 2012'da 682 infaz gerçekleştirilirken 2013'te en az 778 infaz gerçekleşti.

2013'te toplam 22 ülkede infaz gerçekleşti. Bu sayı geçen yıldan bir fazla. Endonezya, Kuveyt, Nijerya ve Vietnam ölüm cezasının kullanımına yeniden başladı.

2013'teki aksaklıklara rağmen son 20 yılda ölüm cezası uygulayan ülkelerin sayısında istikrarlı bir düşüş oldu ve geçen yıl tüm bölgelerde gelişme gözlendi.

2012'de infaz gerçekleştiren çoğu ülke geçen yıl hiç ölüm cezası uygulamadı, bunların arasında yetkililerin ölüm cezası kullanımını askıya aldığı Gambiya, Birleşik Arap Emirlikleri ve Pakistan bulunuyor. Belarus da infaz gerçekleştirmekten kaçındı ve böylece Avrupa ve Orta Asya'da 2009'dan bu yana ilk kez infaz gerçekleşmedi.

20 yıl önce 37 ülke aktif bir şekilde ölüm cezasını uyguluyordu. Bu sayı 2004 itibariyle 25'e, geçen yıl ise 22'ye düştü. Son beş yılda sadece dokuz ülke her yıl ölüm cezası uyguladı.

Shetty, "Uzun dönemli eğilim oldukça açık - ölüm cezası tarihe karışıyor. Adalet adına öldüren tüm hükümetlere derhal ölüm cezası ile ilgili, kaldırma amacıyla, moratoryum ilan etme çağrısında bulunuyoruz" dedi.

İnfaz gerçekleştiren birçok ülkede ölüm cezası bir muamma; hiçbir bilgi halka açıklanmıyor ve bazı vakalarda yetkililer aile üyelerine, avukatlara ya da halka infazın gerçekleşeceğine dair önceden bilgi bile vermiyor.

Yöntemler ve suçlar

2013'te uygulanan yöntemler arasında başını kesme, elektrikli sandalye ile infaz, kurşuna dizme, asma ve zehirli iğne ile infaz bulunuyordu. İran, Kuzey Kore, Suudi Arabistan ve Somali'de halka açık infazlar gerçekleşti.

İnsanlar hırsızlık, uyuşturucu ile ilgili suçlar ve ekonomik suçlar gibi öldürücü olmayan suçlar sebebiyle ölüm cezası aldı. Bunun yanı sıra "zina" ya da "dine hakaret" gibi aslında hiç suç olmaması gereken eylemler sebebiyle de ölüm cezası verildi. Çoğu ülke muğlak bir şekilde tanımlanmış siyasi "suçları", gerçek ya da öyle algılanan muhalifleri infaz etmek için kullandı.

Bölgesel analiz

Orta Doğu ve Kuzey Afrika

Irak, üç yıldır infazlarda çok ani bir artışa tanık oldu. En az 169 kişi infaz edildi, ki bu bir önceki yıla göre nerdeyse üçte bir oranında artış anlamına geliyor. Büyük bir çoğunluk muğlak terörle mücadele yasaları uyarınca mahkum edilmişti.

İran’da 2013 yılında, yetkililerin resmen kabul ettiği en az 369 infaz gerçekleşti. Güvenilir kaynaklar, gizlice infaz edilen daha yüzlerce insanla beraber toplam sayının 700’den fazla olduğuna vurgu yapıyor.

Suudi Arabistan son iki yılda olduğu gibi yine yüksek oranlarda infaz gerçekleştirmeye devam etti (2013 yılında en az 79). Üç yıldır ilk defa, Suudi Arabistan uluslararası hukuku ihlal ederek üç çocuk suçluyu infaz etti.

Çin dışında, dünya çapındaki infazların en az yüzde 80’i İran, Irak ve Suddi Arabistan’da gerçekleşti.

Bölgede kısıtlı birkaç gelişme oldu. Birleşik Arap Emirlikleri’nde üç yıldır ilk kez kimse infaz edilmedi ve Yemen’de peş peşe iki yıl infaz sayılarında düşüş yaşandı.

Afrika

Sahra altı Afrika’da sadece beş ülke infaz gerçekleştirdi: Botswana, Nijerya, Somali, Güney Sudan ve Sudan. Bölgedeki infazların yüzde 90’ından fazlası sadece Nijerya, Somali ve Sudan’da gerçekleşti. Somali’de bildirilen infazların sayısı 2012 yılında altıyken geçen yıl 34’e ulaştı.

Nijerya'da yedi yıldır ilk defa yapılan infazlarda dört erkek asıldı. Bunu Cumhurbaşkanı Goodluck Jonathan’ın ülkede ölüm cezasını yeniden başlatmaya yeşil ışık yakan açıklamaları takip etti.

Bölgede, Benin, Gana, Sierra Leone’nin de dahil olduğu birkaç devlet ya anayasal değişikliklerle ya da ceza kanunundaki değişiklik önergeleriyle ölüm cezalarını kaldırmaya yönelik somut adımlar attı.

Amerika kıtaları

2013’te 2012 yılına göre dört kişi daha az (39) infaz edilmesine rağmen ABD Amerika kıtalarında ölüm cezası uygulayan tek ülke olmaya devam etti. Teksas eyaletindeki infazlar, tüm infazların yüzde 41’ini oluşturdu. Bu sırada, Maryland ölüm cezasını yasaklayan 18. Amerikan eyaleti oldu. Uluslararası Af Örgütü’nün 1980’de kayıt tutmaya başlamasından bu yana ilk defa önemli birkaç Karayip ülkesi infaz sırası bekleyenlerin olmadığını bildirdi.

Asya

Hem Vietnam hem de Endonezya geçen yıl yeniden infaz gerçekleştirmeye başladı. Endonezya’da dört yıldır ilk defa ölüm cezası uygulandı. 2013'te ikisi uyuşturucu kaçakçılığından olmak üzere beş erkek infaz edildi.

Çin dünyadaki diğer ülkelerin toplamından fazla ölüm cezası uygulamaya devam ediyor ancak ölüm cezaları devlet sırrı olarak görüldüğü için güvenilebilir bir veri elde etmek imkansız. Ölüm cezası vakalarında yeni yasal koruma düzenlemelerinin başlatılması ve Yüce Divan’ın infaz edilenlerin organlarının bağışlanması uygulamasının biteceğini açıklamasıyla birlikte ülkede sınırlı da olsa ilerleme belirtileri görülmekte.

Singapur’da hiçbir infaz bildirilmezken infazını bekleyen birçok mahkumunun da cezaları hafifletildi. Pasifik alt bölgesi Papua Yeni Gine’nin infaz uygulamaya yeniden başlamaya yönelik tehditlerine rağmen Alt Pasifik Bölgesi nerdeyse ölüm cezasının hiç uygulanmadığı bir bölge olmaya devam etti.

Avrupa ve Orta Asya

2009’dan bu yana ilk defa Avrupa ve Orta Asya infazın gerçekleşmediği bir bölge oldu. 2013’te hiç kimse infaz edilmese de ölüm cezasından vazgeçmeyen tek ülke Belarus.

2013'te Ölüm Cezası raporu

2013'TE ÖLÜM CEZASI - SAYILAR VE GERÇEKLER